Nieprzyjemne uczucie swędzenia ciała to coś, co potrafi na dobre zaburzyć naszą koncentrację i samopoczucie. W większości przypadków naturalna reakcja organizmu - chęć podrapania się - jest wystarczająca, by pozbyć się irytującego odczucia. Co jednak w przypadku, w którym swędzenie ciała nie przechodzi?
Świąd - dlaczego swędzi skóra?
Nie każdy wie, że określenie „świąd” sięga swoją historią 1660 roku, kiedy po raz pierwszy zostało użyte przez Samuela Hafenreffera. Oznacza ono tyle co nieprzyjemne uczucie, które skłania do drapania. Uczucie to dotyka nie tylko samej skóry, ale także na przykład spojówek czy górnego odcinka dróg oddechowych. Badania wykazały, że receptor świądu to zakończenie włókien C, prowokowanych przez pruritogeny, do których należeć mogą chociażby aminy, proteazy czy opioidy. Oprócz tego, z uwagi na fakt, że uczucie świądu jest modulowane i odbierane przez mózg, wpływ na jego powstawanie mogą mieć przypadłości takie jak udary, urazy mechaniczne, nowotwory mózgu, ropień.
Istnieje wiele jednostek chorobowych, które mogą powodować uczucie swędzenia skóry, przez co uznaje się je za przyczynę świądu skóry.
Choroby ogólne, co podpowiadają statystyki, stanowią nawet do 50% przyczyn świądu skóry.
Świąd uogólniony umożliwia dość łatwą diagnozę, warto jednak pochylić się nieco niżej nad chorobami, które związane są z występowaniem przypadłości. Przyczyny chorobowe dzieli się na:
- dolegliwości nerkowe, jak przewlekła niewydolność nerek
- dolegliwości wątrobowe, jak:
- pierwotna marskość żółciowa
- cholestaza zewnątrzwątrobowa
- zapalenie wątroby
- leki
- dolegliwości hematologiczne, jak:
- czerwienica
- niedobór żelaza
- grzybica (również jako powikłanie cukrzycy)
- dolegliwości endokrynologiczne, jak niedoczynność tarczycy
Oprócz tego świąd powiązać można z szeregiem innych chorób, takich jak atopowe zapalenie skóry, świerzb, ospa wietrzna, półpasiec.
Objawy świądu nawiązują wprost do jego nazwy - to przede wszystkim uczucie swędzenia skóry, które towarzyszy choremu często i niezależnie od prób ulżenia sobie poprzez drapanie skóry.
Nieco bardziej charakterystyczne pozostają oczywiście objawy w postaci wysypek skórnych, liszaju, zmian zapalnych, wysuszonej skórze i innych; to właśnie na podstawie tych objawów udaje się często ukierunkować diagnozę na konkretne choroby, które mogą powodować sam świąd.
Wybrane jednostki chorobowe mogące powodować świąd:
Przewlekła niewydolność nerek
Przewlekła niewydolność nerek to przypadłość, która objawia się swędzeniem skóry u nawet 1/3 chorych. U chorych, którzy poddani są hemodializie, świąd wymienia się jako objaw nawet w 80% przypadków. Badania informują o tym, że świąd towarzyszy jedynie przewlekłej, a nie ostrej postaci niewydolności nerek, a oprócz tego wyróżnia się formą napadową, ciągłą lub miejscową. Dopada chorego niezależnie od pory dnia - świąd występuje zarówno w nocy, jak i za dnia, jednak bardziej dokucza wraz ze wzrostem temperatury powietrza (co przekłada się na wzrost temperatury skóry).
Czerwienica prawdziwa
Czerwienica prawdziwa powoduje świąd u nawet 50% osób, które na nią chorują. Swędzenie skóry całego ciała rozpoczyna się w przypadku czerwienicy krótko po kąpieli, co spowodowane jest zmianami temperatury skóry. Leczenie w tym konkretnym wypadku utrudnione jest przez kiepskie działanie leków antyhistaminowych; skuteczne okazują się być między innymi pizotifen czy cyproheptadyna.
Niedobór żelaza
Niedobór żelaza to pozornie błaha przypadłość, z którą łatwo sobie radzić, o ile nie jest spowodowana inną chorobą. Nie da się jednak ukryć tego, że pomimo niewyjaśnionej patogenezy świądu w przypadku niedoboru żelaza, wiele osób wymagających uzupełnienia minerału, skarży się właśnie na uczucie swędzenia. Leczenie zakłada suplementację żelaza i uzupełnienie magazynów organizmu.
Atopowe zapalenie skóry
Egzema, jak niegdyś nazywano atopowe zapalenie skóry, to przypadłość stanowiąca stan zapalny skóry, której typem może być wyprysk alergiczny. Objawia się czerwonymi plamami na ciele, rumieniem, wysypką. Atopowe zapalenie skóry bardzo często powoduje swędzenie nóg (między palcami, pod kolanami), swędzenie dłoni, swędzenie szyi, ramion, klatki piersiowej, brzucha. Chorobę leczy się dbałością o nawilżenie skóry, ale również wykorzystując maści, żele i kremy glikokortykosteroidowe.
Świąd skóry - diagnostyka i leczenie
Cierpiąc na uporczywe swędzenie skóry, warto wiedzieć, kiedy wybrać się do lekarza. Konsultacji z lekarzem warto dokonać, jeśli przyczyna świądu nie jest wyraźnie widoczna, jeśli swędzenie skóry dotyka całego ciała lub bardzo konkretnego jego obszaru, kiedy wiąże się ze spadkiem masy ciała, gorączkami, pojawieniem się nietypowych objawów.
Przykładowe badania mogą obejmować badania krwi, RTG, badania hormonów.
Na niektóre choroby powodujące świąd pomogą domowe metody - płukanki, kąpiele ziołowe, a nawet domowe maści. W innych - konieczne będzie używanie dermatologicznie sprawdzonych preparatów, takich jak żele i kremy, odpowiednie szampony, maści antybiotykowe.
Leczenie świądu jest jednak w większości przypadków uzależnione od typu choroby, która powoduje ten rodzaj objawów. Dlatego też nie należy bagatelizować swędzenia skóry, które można uznać za coś bagatelnego i niegroźnego - to właśnie świąd jest niejednokrotnie symptomem groźnej choroby.
