Zatwardzenie

Zatwardzenie - co to takiego?

Wśród popularnych schorzeń układu pokarmowego królują bez wątpienia zaparcia - na zatwardzenie uskarża się bowiem nawet około 14% ludzi na całym świecie! Już sama skala problemu wskazuje jasno na to, że nie należy on do kłopotów, które współczesna medycyna mogłaby ignorować. Statystyki podpowiadają, że na problem zatwardzeń w szczególności narażona jest Europa Zachodnia (16%). W przypadku Polski dane statystyczne wskazują na to, że problemy z wypróżnianiem dotykają nawet 13% społeczeństwa.

Zaznaczyć trzeba, że częstotliwość występowania zatwardzeń wzrasta wraz z wiekiem - zatwardzenie u osób starszych, po 65 roku życia, może sięgać około 80%, natomiast zatwardzenie u dzieci i u dorosłych nie jest tak częstym problemem.

Z uwagi na różnice anatomiczne oraz hormonalne, zaparcia częściej występują u kobiet niż u mężczyzn.

Istnieje wiele definicji zatwardzeń, które mogą różnić się od siebie w zależności od objawów i powodu samej choroby. Zasadniczo jednak uznaje się, że zatwardzenie rozpoznaje się jako oddawanie mniej niż 3 stolców w ciągu tygodnia. Sami pacjenci często charakteryzują zaparcia jako przedłużający się problem z oddawaniem stolca lub trudności występujące w czasie prób wypróżnienia się.

Z uwagi na to, stworzono także dokładny system wyróżniający kryteria pozwalające stwierdzić występowanie zaparć. Zatwardzenia ocenia się w nim na podstawie objawów.

Objawy zatwardzeń

Objawy zatwardzenia, które wyróżnia się jako ważny element diagnozy, to:

• wysiłek podczas próby wypróżnienia
• twardy lub grudkowy stolec utrudniający defekację
• wrażenie niepełnego wypróżnienia
• uczucie występowania blokady lub przeszkody w odbytnicy - zablokowanie stolca
• mniej niż 3 wypróżnienia na tydzień
• konieczność podejmowania działań celem wypróżnienia (np. lewatywa)

Rodzaje zatwardzeń

Z uwagi na etiologię i patogenezę, można wyróżnić dwa rodzaje zaparć: pierwotne i wtórne.

Zatwardzenia pierwotne wynikają z nieprawidłowości, do których należą często kłopoty z jelitami, nieprawidłowa budowa dna miednicy czy zwieracza. Dzieli się je dodatkowo na zaburzenia defekacji, zaparcia z prawidłowym pasażem jelitowym oraz ze zwolnionym pasażem jelitowym.

Zaburzenia defekacji powodują około połowy wszystkich zaparć u tych pacjentów, którzy zgłaszają się o pomoc do lekarza. W przypadku zaburzeń defekacji problem powodujący zatwardzenie to nieprawidłowa praca zwieracza albo brak relaksacji mięśni dna miednicy.

Zaparcia z prawidłowym lub zwolnionym pasażem jelitowym dotyczą kłopotów z aktywnością motoryczną jelita.

Zaparcia wtórne w odróżnieniu od zaparć pierwotnych, to problem wynikający z różnorodnych czynników środowiskowych, farmakologicznych, chorobowych. Do częstych powodów zaparć wtórnych należą:

• kłopoty neurologiczne - jak na przykład urazy rdzenia kręgowego, choroba Parkinsona czy udar mózgu.
• problemy organiczne - takie jak rak jelita, ucisk na jelito (zaparcia spastyczne), choroby jelit i okrężnicy
• obniżona aktywność fizyczna - tak zwane zaparcia atoniczne, bardzo często dotykające dzieci
• choroby metaboliczne - jak cukrzyca czy niedoczynność przysadki
• leki - na przykład antydepresanty, leki przeciwdrgawkowe czy amitryptylina
• zaburzenia psychologiczne - w tym zaburzenia żywienia, depresja

Warto podkreślić, że szczególną rolę w zaparciach wtórnych odgrywają leki opioidowe, których wpływ na zatwardzenia został wielokrotnie zbadany i opisany przez wielu lekarzy i naukowców. Ich działanie doprowadza do większego wchłaniania płynów w pasażu jelitowym, dlatego u znaczącej ilości stosujących je pacjentów wywołują zatwardzenia.

Diagnozowanie zatwardzeń

Diagnozowanie zaparć i zatwardzeń opiera się między innymi o kryteria wspomniane wcześniej. Oprócz tego lekarz pobiera od chorego pełen wywiad, w którym skupia się na:

• informacjach rodzinnych, w kierunku obciążenia jelita grubego chorobami nowotworowymi
• rodzaju diety stosowanej przez pacjenta oraz jego aktywności fizycznej
• przebytych przez chorego zabiegach chirurgicznych i innych problemach zdrowotnych
• objawach towarzyszących - czyli na przykład często występujących z zatwardzeniem wzdęciach

Po dokładnym wywiadzie, lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań w zakres których wchodzą badania per rectum, badania palpacyjne brzucha lub badania ginekologiczne, jeśli przyczynę zatwardzeń wiąże się z problemami tej natury. Oprócz stosuje się także manometrię, defekografię, badania pasażu jelitowego i wiele innych specjalistycznych i szczegółowych badań, które pozwalają z całą pewnością ustalić źródło problemu, którym są zatwardzenia.

Sposoby na zaparcia - co pomaga, leczenie zatwardzeń

Tak jak w przypadku innych chorób, tak i w przypadku problemów układu pokarmowego należy pamiętać o tym, że odpowiednia profilaktyka może uchronić nas przed wieloma problemami. Dbając o zróżnicowaną dietę i zdrowy tryb życia - można zminimalizować ryzyko powstania wielu chorób i zdrowotnych przypadłości, w tym między innymi zaparć. Owszem - regularne ćwiczenia naprawdę działają na zaparcia; nie tylko jako sposób leczenia, ale także działanie zapobiegawcze!

Sama profilaktyka to bez wątpienia naturalny sposób na zaparcia - a co z innymi przykładami sposobów domowego leczenia zaparć?

Można powiedzieć, że w zakres domowego leczenia zaparć wchodzi między innymi dopasowanie wspomnianej wcześniej diety do potrzeb organizmu. Pomocne na zatwardzenia może być spożywanie siemienia lnianego, kompotu ze śliwek, kefiru czy jogurtów bogatych w naturalną florę bakterii oraz błonnik. Pomocny może okazać się także olej na zaparcia, np. olej parafinowy, który pobudza pracę jelita, dodatkowo działając poślizgowo, ułatwiając wydalanie stolca. Wyróżnia się także zioła i preparaty ziołowe, które umożliwiają łagodzenie lub likwidowanie zaparć - tu warto odnotować wpływ aloesu, nasion babki czy herbat ziołowych.

W przypadku zaparć występujących w trakcie ciąży, stawia się na soki warzywne i owocowe, które - jako element diety - potrafią doskonale poradzić sobie z zatwardzeniem. Na tej podstawie zauważa się również bardzo dobry wpływ śliwek, jabłek, jagód i innych owoców i warzyw na zatwardzenia.

Jeśli zawiodą metody naturalne, pojawia się pytanie - co stosować na zaparcia, jeśli chodzi o farmakoterapię?

Odpowie na nie oczywiście lekarz, na podstawie postawionej wcześniej diagnozy rodzaju zaparcia. Ogólnie rzecz ujmując, wśród popularnych leków na zatwardzenie znajdują się środki osmotyczne, które pozwalają gromadzić wodę w świetle jelita, co znacząco ułatwia wypróżnianie się. Lekarze równie chętnie przepisują także środki stymulujące, których zadaniem jest pobudzenie perystaltyki jelit. Wśród nowszych metod leczenia farmakologicznego wyróżnia się także leki pobudzające wydzielanie, takie jak Lubiproston oraz leki pobudzające receptory 5-HT4.

Zabiegi pozafarmakologiczne to na przykład biofeedback, czyli terapią metodą biologicznego sprzężenia zwrotnego, mająca na celu przywrócenie prawidłowego funkcjonowania pracy jelit oraz całego układu pokarmowego. Zakłada on wprowadzenie doodbytniczej sondy, która za pomocą skurczu mięśni jamy brzusznej, odbytnicy i zwieraczy pomaga choremu przypomnieć sobie, jak powinny działać prawidłowe odruchy defekacji. W sytuacji, w której za problemy z zatwardzeniem odpowiada nowotwór lub zmiany powodujące ucisk na jelito - zaleca się także leczenie chirurgiczne.

Pamiętaj o tym, by niezwłocznie zgłosić się do niego, jeśli problemy z zatwardzeniem nie ustępują, a od czasu ostatniej defekacji minął więcej niż tydzień.