Atopowe zapalenie skóry – co to takiego?
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą chorobą o charakterze zapalnym i nawrotowym, wyróżniającą się specyficzną morfologią oraz lokalizacją zmian naskórnych. W większości przypadków AZS ujawnia się już w okresie dziecięcym, jednak od tej zasady istnieją wyjątki; mimo to, atopowe zapalenie skóry u dorosłych to jedynie kilka procent nowych zachorowań na przypadłość.
Za bezpośrednią przyczynę choroby uznaje się alergeny powietrznopochodne, pokarmowe, ale również substancje drażniące oraz mikroorganizmy. Współczesna dermatologia wskazuje na zaangażowane w patofizjologię AZS interakcje, które występują pomiędzy genetycznymi uwarunkowaniami chorego a zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej organizmu, przy współudziale czynników środowiskowych i infekcyjnych.
Atopowe zapalenie skóry u dzieci - rodzaje choroby
Atopowe zapalenie skóry w większości przypadków pojawia się już w okresie dzieciństwa, stanowiąc często objaw choroby alergicznej. Charakterystyczne dla AZS dziecięcego są trzy odmiany:
Atopowe zapalenie skóry - objawy
Choroba AZS objawia się głównie wypryskiem, który można opisać jako szereg rumieniowych zmian, połączonych z towarzyszącym im świądem. Umiejscowienie zmian zależne jest od wieku osoby, która choruje na zapalenie skóry. Warto natomiast pamiętać, że choroba może dotykać różnych obszarów ciała - atopowe zapalenie skóry głowy, a nawet atopowe zapalenie skóry wokół oczu i na powiekach, nie stanowi wyjątkowego umiejscowienia wyprysku atopowego. Warto wspomnieć, że atopowe zapalenie skóry to choroba nie tylko nawrotowa, ale również i przewlekła.
Do najczęstszych objawów należą:
Odpowiedź na pytanie o to, co zaostrza objawy, jest w tym przypadku często bardzo prosta. W wielu przypadkach to kontakt z konkretnym alergenem wywołuje zaostrzenie objawów choroby AZS.
Diagnozowanie atopowego zapalenia skóry
Atopowe zapalenie skóry może stanowić problem, który ciężko jest zdiagnozować. Zmiany na skórze są rzecz jasna dobrze widoczne, jednak ich natura może wskazywać na wiele jednostek chorobowych. Dlatego często w ramach działań diagnostycznych konieczna będzie wizyta nie tylko u lekarza pierwszego kontaktu, ale również dermatologa lub alergologa.
Do dyspozycji lekarza w postępowaniu diagnostycznym pozostaje szereg możliwości, w których zakres wchodzą: badania przedmiotowe i podmiotowe, testy punktowe z alergenami różnego rodzaju, skórne testy płatowe.
W celu ułatwienia diagnostyki zostały także przygotowane odpowiednie kryteria, które określa się jako diagnostyczne kryteria Hannifina-Rajki. Dzieli się je na kryteria większe, takie jak świąd, przebieg choroby, atopia i umiejscowienie zmian skórnych, oraz kryteria mniejsze, do których należą np. podwyższone stężenie IgE w surowicy, zaćma, nietolerancje pokarmowe.
Atopowe zapalenie skóry - czy można je wyleczyć, jak łagodzić objawy?
Podchodząc do leczenia atopowego zapalenia skóry (AZS), należy pamiętać o jego trzech głównych elementach - profilaktyce, pielęgnacji skóry, oraz leczeniu; miejscowym i ogólnym.
W przypadku profilaktyki mowa tutaj o działaniach charakterystycznych dla innych chorób skóry.
Profilaktyka pierwotna dotyczy tych dzieci, których rodzice obciążeni są atopią. W ramach tych działań stosuje się przedłużone karmienie piersią, ograniczenie ekspozycji na alergeny.
Profilaktyka wtórna dotyczy tych chorych, u których wystąpiły już objawy skóry atopowej. W tym zakresie ważna jest diagnostyka alergologiczna, pielęgnacja skóry, eliminowanie problematycznego alergenu i unikanie podrażnień. Profilaktyka dodatkowa skupia się na powstrzymywaniu rozwoju objawów klinicznych innych niż te związane ze skórą - czyli np. ze strony układu oddechowego.
Egzema atopowa (jak kiedyś określano atopowe zapalenie skóry) charakteryzuje się znaczną suchością dotkniętej nią skóry.
Choroba powoduje nieprawidłowe działanie bariery skórnej, zwiększając przeznaskórkową utratę wody, połączoną z mocnym swędzeniem oraz stanem zapalnym. W leczeniu miejscowym stawia się na nawilżanie skóry osłabionej chorobą.
W zakresie leczenia miejscowego duży wpływ na chorobę mogą mieć domowe metody leczenia AZS. Zauważa się pozytywny wpływ branych w trakcie dnia, krótkich pryszniców, natłuszczanie, lecznicze kąpiele w mieszankach ziół i emolientu; szczególnie poleca się w tym przypadku rumianek. Oprócz tego stosuje się również maści przepisane przez lekarza - kremy, lotiony, lipokremy i kremy nanocząsteczkowe. Choremu zaleca się również rezygnację ze standardowego mydła i kosmetyków, na rzecz ich substytutów, wykonanych specjalnie w celu zwalczania objawów AZS. Działania pielęgnacyjne są szczególnie ważne w przypadku atopowego zapalenia skóry dłoni, które często narażone są na działanie detergentów - dlatego pamiętać warto o tym, by odpowiednie emolienty stosować kilka razy w ciągu dnia.
W miejscowym leczeniu przeciwzapalnym stosuje się także glikokortykosteroidy oraz miejscowe inhibitory kalcyneuryny. W niektórych przypadkach zaleca się także preparaty zwalczające drobnoustroje.
Ogólne leczenie atopowego zapalenia skóry wykorzystuje najczęściej leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy, cyklosporynę A, metotreksat oraz - w ciężkich przypadkach - aztioprynę lub ogólną antybiotykoterapię.
Zauważa się również wpływ MMF - mycophenolate mofetilu - jednak jak na razie stosowanie środka używanego w ramach profilaktyki odrzucania przeszczepu skóry nie znalazło w Polsce szerokiego zastosowania. Podkreśla się także potencjał fototerapii jako alternatywnej formy leczenia wspierającego leczenie farmakologiczne.
Atopowe zapalenie skóry to choroba nawracająca -
z którą można sobie radzić, ale którą trudno jest wyeliminować.
W związku z tym łączą się z nią także kwestie psychosomatyczne; atopowe zapalenie skóry dłoni czy zapalenia skóry na nogach to problemy, które mogą mieć wpływ na stabilizację zawodową i ogólny komfort życia, dlatego też z AZS kojarzy się często objawy takie jak spadki nastroju i inne dolegliwości natury psychologicznej. Właśnie z uwagi na to zmian skórnych nie warto bagatelizować; każde objawy AZS i innych przypadłości dermatologicznych należy skonsultować z lekarzem!