Alergia skórna

Istnieje szeroki wachlarz przypadłości, które - chociaż w większości przypadków nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla życia - należą do grona problemów wyjątkowo przykrych. Mowa tu na przykład o alergiach, a w szczególności - o alergiach skórnych. Jak radzić sobie z alergiami? Tego dowiecie się dzięki lekturze poniższego tekstu!

Alergia - co to takiego?

Uczulenie to rodzaj reakcji organizmu, którego nazwa wywodzi się z greki - od słów allos - inny i egros - reakcja. Alergia polega na nadmiernej i nieodpowiedniej reakcji układu odpornościowego na alergeny, które w przypadku prawidłowych reakcji organizm powinien ignorować. U osób, u których nie występuje uczulenie, potencjalne alergeny nie wywołują żadnych reakcji. U alergików - wręcz przeciwnie, alergen staje się przyczyną bardzo dotkliwych, a często i niebezpiecznych problemów.

Mechanizm powstawania i działania alergii jest dobrze znany. W chwili, gdy potencjalny alergik ma styczność z czynnikiem uczuleniowym, np. sierścią zwierzęca czy pyłkami roślin, jego układ immunologiczny wytwarza przeciwciała klasy IgE. Pobudzone zostaną również limfocyty T, przez co każdy kolejny kontakt z alergenem prowadzić będzie do wytworzenia stanu zapalnego o specyficznych właściwościach i objawach.

Uczulenia skórne występują u osób w każdym wieku. Alergie skórne u dzieci stanowią dość częsty problem dla rodziców niemowlaków i nieco starszych pociech, jednak równie często alergie ujawniają się u osób dorosłych.

Alergia - problem cywilizacyjny

W skali światowej od wielu lat odnotowuje się wzrost przypadków alergii - w samej Wielkiej Brytanii jest to wzrost w okolicach 5% w skali roku. Na całym świecie na różnorodne alergie cierpi około 10-30% całej populacji. Z tego powodu alergie uznaje się za poważny problem cywilizacyjny.

Choroby cywilizacyjne to choroby, które odpowiadają za nawet 40 milionów zgonów każdego roku. Jednym z najważniejszych czynników ich powstawania jest stan środowiska oraz tryb życia. Obydwa wymienione czynniki wyraźnie powiązane są z tempem rozwoju cywilizacyjnego. Zanieczyszczenia w powietrzu i wodzie, złe warunki pracy, przewlekły stres - każda z wymienionych przyczyn może skutkować rozwojem niebezpiecznych chorób, wśród których wymienić można na przykład nowotwory - ale również i alergie i choroby autoimmunologiczne.

Alergia skórna - czym jest?

Alergia skórna to rodzaj uczulenia, który wyróżnia się zespołem charakterystycznych objawów skórnych. Należą do nich na przykład wysypki, zaczerwienienia, rumień, obrzęk, pęcherze, bąble, pokrzywka, świąd i inne symptomy pojawiające się na skórze w wyniku kontaktu z alergenem. Alergie skórne zalicza się w poczet dermatoz, czyli tych problemów zdrowotnych, które łączą się z występowaniem stanów chorobowych skóry. Alergia skórna to również doskonały przykład alergii, którą można podawać za sztandarowy przykład choroby cywilizacyjnej - alergeny w przypadku alergii skórnej to często sztuczne substancje, które wchodzą w skład kosmetyków czy detergentów.

Co może wywołać alergię skórną? Najczęstsze alergeny

Zmiany skórne wywoływane przez alergeny nie należą do najbardziej estetycznych. Wyprysk, wysypka czy pęcherzyki rzucają się w oczy i łatwo potrafią zepsuć nastrój, nie tylko przez dokuczliwy świąd, ale także przez wizualną stronę przypadłości. Jak w takim razie chronić się przed alergią skórną?

Najważniejsza, podobnie jak w przypadku innych rodzajów alergii, jest profilaktyka. Łatwiej zapobiegać, niż leczyć - stare medyczne motto sprawdza się w także w przypadku uczuleń. Wykluczenie kontaktu z alergenem to najpewniejszy sposób, by ograniczyć ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej. Niestety, nie zawsze jest to proste - w przypadku niektórych alergików bezpośredni kontakt z alergenem nie jest potrzebny, by wywołać przykre reakcje. Wystarczy przeniesienie czynnika alergicznego, na przykład na ubraniu czy sierści zwierzęcia.

Na co w takim razie zwracać szczególną uwagę, jeśli chce się uniknąć wystąpienia reakcji alergicznej? Z całą pewnością na wyjątkowo powszechne roślinne czynniki alergiczne. Należą do nich na przykład bluszcz pospolity czy sumak.

Alergeny wywołujące uczulenia skórne znaleźć można również w kosmetykach i środkach czyszczących. Wiele rodzajów perfum, kremów, maseczek może wywołać niepożądane reakcje. Dlatego kupując nowy krem, warto wykonać próbę alergiczną, nakładając go na niewielki fragment skóry, uważnie obserwując ewentualne objawy uczulenia, takie jak wysypka, wyprysk czy pokrzywka, świąd.

Alergie skórne mogą wywoływać także różnorodne materiały oraz zwierzęta. Trzeba pamiętać o tym, że zarówno naturalne jak i syntetyczne włókna mogą prowadzić do wystąpienia uczulenia. Nie inaczej wygląda to w przypadku zwierzęcej sierści (a właściwie białek znajdujących się na naskórku, pocie, moczu i ślinie zwierząt), które są częstym czynnikiem wywołującym uczulenia. Symptomy alergii skórnej pojawiają się także w przypadku ukąszeń lub ugryzień niektórych zwierząt i owadów.

Należy pamiętać o tym, że jedzenie i nieodpowiednia dieta może wywoływać nie tylko alergię pokarmową, ale także i reakcje skórne. Objawy alergii skórnej, występujące po spożyciu nieodpowiednich pokarmów, to między innymi wysypka i pokrzywka. Alergia skórna często pojawia się po spożyciu nabiału (jaj, mleka krowiego, twarogu), pszenicy czy ryb, których warto unikać, będąc alergikiem.

Rodzaje alergicznych schorzeń skórnych

Na tle alergicznym powstaje wiele problemów skórnych - mówienie o alergii skórnej jak o jednolitym kłopocie może być bardzo mylące. Takie schorzenia to na przykład:

• Atopowe zapalenie skóry (AZS) - AZS to zapalna i przewlekła choroba skóry, która charakteryzuje się okresami remisji i zaostrzeń. Atopowe zapalenie skóry nie jest wywoływane przez same alergeny; zakłada się, że głównym czynnikiem rozwoju AZS są uwarunkowania genetyczne. Skóra chorych na atopowe zapalenie skóry posiada tendencję do przesuszania się, co, w połączeniu z reakcjami alergicznymi,powoduje powstawanie dokuczliwych stanów zapalnych. AZS często łączy się z innymi alergiami. Objawy AZS to między innymi strupy, pęcherzyki, rumień i charakterystyczne grudki.
• Pokrzywka alergiczna - większość występujących pokrzywek to alergiczna reakcja na określone czynniki uczulające. Zmiany skórne w przypadku pokrzywki to najczęściej bąble pokrzywkowe, których nazwa pochodzi od rośliny-pokrzywy. Jak łatwo się domyślić, objawy przypominają te, które występują po kontakcie z pokrzywą. Dodatkowym symptomem jest uczucie pieczenia i swędzenia. Inny objaw pokrzywki to obrzęk naczynioruchowy, który w niektórych przypadkach może prowadzić do niedrożności oddechowej - obrzęk pojawia się między innymi na powiekach, ustach, ale także krtani i gardle, gdzie stanowi duże zagrożenie dla zdrowia.
• Alergiczny wyprysk kontaktowy (ACD) - choroba znana także jako kontaktowe zapalenia skóry, często nazywana także alergią kontaktową. Objawy choroby pojawiają się u alergików w wyniku kontaktu ich skóry z alergenami, przez hapteny prowokujące powstanie symptomów. Reakcja alergiczna prowadzi natomiast do stanu zapalnego i wystąpienia objawów chorobowych takich jak rumień czy wysypka. ACD to kolejny przykład choroby alergicznej powiązanej z rozwojem cywilizacyjnym; w tym przypadku najczęściej uczulają bowiem m. in.: metale, kosmetyki, środki czyszczące, lateks, żywica epoksydowa itp.
• Egzema - wyprysk alergiczny. Egzema posiada dwie formy: ostrą i przewlekłą. To stan zapalny powstający w wyniku narażenia chorego na alergeny kontaktowe, ale także i drobnoustrojowe. Wśród objawów egzemy wyróżnia się między innymi rumień, strupki czy nadżerki.
• Wyprysk fotoalergiczny - to skórna reakcja alergiczna, wywoływana przez ekspozycję na promienie słoneczne. Jej powstawanie skutecznie ograniczają nie tylko leki przeciwzapalne, ale również odpowiednio dobrane filtry słoneczne.
• Rumień wysiękowy wielopostaciowy, rumień guzowaty, rumień trwały - rumień posiada wiele form. Rumień wysiękowy wielopostaciowy pojawia się w wyniku infekcji lub przyjmowania pewnych konkretnych leków. Objawy obejmują gorączkę, ale również zmiany skórne, takie jak właśnie pęcherzykowaty rumień. Rumień guzowaty wyróżnia się innymi symptomami; zapalnymi guzami, które sprawiają ból pod wpływem dotyku. Rumień trwały także pojawia się po zażyciu leków; jeśli lek stosuje się przez długi czas, rumień trwały może doprowadzić do wykształcenia rumienia wysiękowego.
• Wyprysk kontaktowy proteinowy (PCD) - proteinowy wyprysk kontaktowy, w odróżnieniu od ACD, prowokowany jest przez białka wielkocząsteczkowe. Występuje głównie u osób ze skazą atopową, które mają stały kontakt z produktami białkowymi, takimi jak na przykład mleko czy jajka. Objawem wyprysku jest pokrzywka, świąd i wysypka.

Objawy alergii skórnej

Jak można zauważyć na przykładzie wyszczególnionych powyżej przykładów, symptomy alergii skórnej często noszą nazwy powiązane z chorobami skórnymi. Właśnie dlatego symptomy skórne alergii to między innymi świąd i pieczenie skóry, pokrzywka, wysypka, grudki i pęcherzyki, bąble, wyprysk czy obrzęk.

Zwracając uwagę na charakterystyczne objawy alergii warto także przyjrzeć się uważniej umiejscowieniu oraz czasowi występowania zmian. Lokalizacja zmian skórnych może pomóc w późniejszej diagnozie alergii, pozwalając lekarzowi szybciej i skuteczniej rozpocząć odpowiednie leczenie. Podobną rolę odgrywa pomiar czasu od pojawienia się zmian; pomaga on określić przyczynę wystąpienia alergii skórnej.

Alergia skórna - przyczyny

Istnieje wiele potencjalnych przyczyn alergii, z których część została wcześniej omówiona w tekście artykułu. Podsumowując - do przyczyn alergii kontaktowej zalicza się między innymi:

• wiele różnych leków, takich jak na przykład penicylina
• alergeny pokarmowe - mleko, jaja, gluten, owoce morza, orzechy
• detergenty - na przykład popularne w mydłach i szamponach SLS i SLES
• dodatki do żywności - barwniki i sztuczne konserwanty
• żywice, kleje i gumy epoksydowe
• jad owadów
• alergeny wziewne - sierść, kurz, pyłki
• niektóre metale, jak na przykład kobalt czy chrom

W oparciu o objawy i przypuszczalne przyczyny alergii można rozpocząć diagnostykę problemu.

Diagnozowanie alergii skórnej

Podstawą diagnozowania alergii skórnej jest oczywiście wywiad z internistą, który najczęściej w wyniku procesu diagnostycznego kieruje pacjenta na dalsze badania.

Alergię pomagają rozpoznać różnorodne testy, takie jak na przykład popularne testy płatkowe naskórne, oznaczanie przeciwciał IgE i próby prowokacyjne.

Testy skórne to najprostsza metoda wykrywająca przyczyny alergii, która doskonale radzi sobie z oceną reakcji organizmu pacjenta na alergeny wziewne, kontaktowe i pokarmowe. Testy odbywają się poprzez naniesienie na przedramię niewielkich kropelek substancji zawierającej alergeny; przez kroplę płynu delikatnie nakłuwa się skórę, co umożliwia dotarcie alergenu do organizmu. W przypadku uczulenia, po kilkunastu minutach można zaobserwować reakcję skórną w miejscu nakłucia. Na podstawie wielkości bąbla powstałego w wyniku badania alergolog ocenia stopień uczulenia.

Innym rodzajem testu skórnego są testy płatkowe. Działają w podobny sposób co próby prowokacyjne - zamiast nakłuć stosuje się jednak specjalne plastry z alergenem, które nakleja się na skórę pacjenta i pozostawia na miejscu przez około 48 godzin. Po tym czasie sprawdzana jest reakcja na czynniki uczuleniowe.

Testy alergiczne z krwi bazują na badaniu poziomu przeciwciał IgE, który u alergików jest zdecydowanie wyższy niż u osób zdrowych. Dzięki temu można łatwo stwierdzić, czy dana osoba jest narażona na reakcję uczuleniową.

Leczenie alergii skórnej

Po zdiagnozowaniu alergii skórnej należy zastanowić się nad jej leczeniem. W tym przypadku z pomocą przyjdzie oczywiście lekarz, z którym warto skonsultować się nie tylko w celu postawienia trafnej diagnozy, ale także w celu doboru odpowiednich środków leczenia alergii.

Podstawą leczenia alergii skórnych jest odpowiednia pielęgnacja skóry. Dlatego stosuje się między innymi emolienty, które pozwalają zachowywać wodę w naskórku, skutecznie nawilżając skórę, wzmacniając jej barierę naskórkową. Emolienty działają przeciwzapalnie, co wspomaga leczenie uczuleń skórnych.

W alergiach skórnych stosuje się także środki odkażające, które pozwalają zminimalizować ryzyko nadkażeń bakteryjnych czy grzybiczych. Warto jednak pamiętać o odpowiednim doborze środków antyseptycznych - niektóre z nich mogą przesuszać skórę, co niekorzystnie wpływa na przykład na AZS.

Doskonałym wyborem są także maści, w tym ziołowe preparaty rumiankowe czy dziegciowe, które wykazują właściwości przeciwzapalne, przeciwświądowe, odkażające i kojące.

Ogromną rolę w alergiach skórnych odgrywają także leki przeciwhistaminowe drugiej generacji, które charakteryzują się dobrym wchłanianiem, działaniem przeciwalergicznym i przeciwzapalnym, szybkim czasem działania i wysokim stopniem bezpieczeństwa dla zażywającego je pacjenta. Leki przeciwhistaminowe stosuje się przy dermatozach alergicznych takich jak pokrzywki, wysypki skórne, AZS i wiele innych.

Ważną rolę w leczeniu alergii odgrywa również profilaktyka. Mowa tu nie tylko o unikaniu źródeł uczulenia, ale także o dostosowaniu najbliższego otoczenia do potrzeb alergika. Wyeliminować część czynników alergicznych pomogą na przykład antyalergiczne programy do prania, hipoalergiczna pościel czy oczyszczacze powietrza z funkcją usuwania niektórych alergenów.