Choroba królów, podagra, artretyzm - wszystko to nazwy jednej choroby, którą po raz pierwszy opisywano już w starożytności. Chociaż dobrze znana ludzkości, dna moczanowa - bo tak w nomenklaturze medycznej określa się bolesną przypadłość obejmującą swoim działaniem stawy - wciąż pozostaje sporym problemem, który w ostatnich latach urósł na znaczeniu, co potwierdzają statystyki dotyczące liczby zachorowań. Skąd bierze się dna moczanowa, jakie są jej objawy i jak leczyć tę bolesną chorobę?
Choroba królów - dna moczanowa
Dna moczanowa to jedna z najstarszych zdiagnozowanych jednostek klinicznych. Z jej istnienia zdawali sobie sprawę już starożytni Egipcjanie, Rzymianie i Grecy - rozpisywał się o niej między innymi Hipokrates, który jako pierwszy powiązał chorobę z nawykami żywieniowymi.
Zainteresowanie lekarzy minionych wieków przyniosło efekty już w XVII wieku, kiedy po raz pierwszy zauważono kryształy moczanowe w tkankach guzków dnawych. Dzięki temu odkryciu niedługo potem udało się ustalić, że za chorobę odpowiada wysokie stężenie kwasu moczowego w organizmie
Opracowanie pierwszych sposobów terapii dny moczanowej było wydarzeniem na tyle ważnym, że przyniosło ich odkrywcom nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny.
Pomimo tego - dna moczanowa wciąż pozostaje tematem do końca niezgłębionym przez współczesną naukę i medycynę. Co w takim razie na pewno wiadomo o chorobie?
Dna moczanowa, nazywana też czasem podagrą (w przypadku zmian bólowych stawu palucha u stopy) lub artretyzmem, to przewlekła choroba, wywołująca objawy w obrębie stawów, charakteryzująca się silnym bólem, a w skrajnych przypadkach - upośledzeniem ruchomości stawów. Statystyki wskazują na to, że w skali świata na artretyzm cierpi około 1% ludzi.
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje choroby.
Pierwszy z nich to pierwotna dna moczanowa, która występuje o osób z dziedzicznym zaburzeniem metabolizmu, co wpływa na nadmierną produkcję kwasu moczowego, z wydaleniem którego organizm nie jest w stanie sobie poradzić.
Drugi rodzaj choroby to wtórna dna moczanowa, która powstaje w wyniku innych przyczyn niż dziedziczone zaburzenia metabolizmu. Zazwyczaj jest to nieodpowiednia dieta, od której wzięła się jedna z nazw choroby (choroba królów), ale także mało aktywny tryb życia. W tych dwóch czynnikach upatruje się przyczyn wzrostu zachorowań na artretyzm w ostatnich latach; z uwagi na to problem artretyzmu zalicza się czasem do chorób cywilizacyjnych.
Dna moczanowa - przyczyny choroby
Kwas moczowy, będący efektem rozpadu puryn w organizmie, jest naturalnym składnikiem rozpuszczalnym w ludzkiej krwi. Jeśli jednak odpowiednie ilości kwasu moczowego zostaną przekroczone, dochodzi do jego krystalizacji. Kryształki kwasu moczowego odkładają się w stawach i ich okolicach, powodując stan zapalny i ból.
Biorąc to pod uwagę - można łatwo zauważyć, że jedną z przyczyn artretyzmu są puryny, które do organizmu wprowadzić można poprzez nieodpowiednią dietę oraz spożywanie alkoholu. Puryny znaleźć można w mięsie, roślinach strączkowych, piwie.
Oprócz czynników genetycznych i wspomnianej wyżej diety, istnieją także inne czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowania na artretyzm. Mowa tu o uwarunkowaniach płciowych - mężczyźni zapadają na podagrę i inne rodzaje zapalenia stawów o wiele częściej niż kobiety, u których choroba wykształca się najczęściej w wieku menopauzalnym. Zauważa się także wpływ postępującego wieku na występowanie choroby. Do wykształcenia artretyzmu mogą przyczyniać się także niektóre leki.
Objawy dny moczanowej są trudne do przeoczenia. Pierwszym wyraźnym symptomem choroby są zapalenia stawów z tendencją do nawracania. Towarzyszące bóle mają tendencję do pojawiania się w nocy lub nad ranem, często budząc chorego swoją intensywnością. Choroba najczęściej obejmuje zasięgiem swojego działania staw śródstopno-paliczkowy dużego palca.
Oprócz bólu wyróżnia się także inne objawy, takie jak gorączka, dreszcze, ogólne rozbicie, problemy ze snem, osłabienie, pojawianie się obrzęków stawów , zmiany skórne w okolicy stawów objętych działaniem choroby, ograniczenie ruchomości stawu, kłopoty ze snem, pojawienie się guzków dnawych na stawach.
Diagnozowanie artretyzmu
Chociaż dna moczanowa daje podobne objawy co inne choroby stawów (RZS czy infekcje bakteryjne), to jednak ogólny objaw, jakim jest silny ból stawów, trudno jest przeoczyć. Dlatego najczęściej głównym zadaniem lekarza jest nie tyle zdiagnozowanie samego problemu, co odróżnienie artretyzmu od innych problemów ze stawami.
Podstawowe badanie diagnostyczne to pomiar stężenia kwasu moczowego we krwi. Podwyższony poziom kwasu moczowego może wskazywać na dnę moczanową, ale sam wynik badania nie jest wystarczającym czynnikiem, by móc jednoznacznie rozpoznać chorobę. Jednoznacznie zdiagnozować chorobę pozwala mikroskopowe badanie płynu stawowego, w ramach którego można określić obecność kryształków moczanu sodu w płynie.
Im szybciej rozpozna się chorobę, tym łatwiej jest wdrożyć leczenie i zahamować jej rozwój.
Jak leczyć dnę moczanową?
Dna moczanowa charakteryzuje się kilkoma fazami rozwoju - w zależności od nich dobiera się metodę leczenia, która ma spowodować spowolnienie lub zahamowanie rozwoju choroby, a także uniknięcie jej ewentualnych powikłań.
W trakcie napadu bólu dny - stosuje się leki mające przynieść ulgę w bólu. W tym celu korzysta się najczęściej z niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz szybko działających leków przeciwbólowych. Leki przeciwzapalne można podawać na tym etapie bezpośrednio do stawu; z tej metody najczęściej korzysta się pobierając materiał do badań diagnostycznych.
Pomiędzy atakami - chory zmuszony jest dostosować się do wymogów diety, która pozwoli utrzymać na odpowiednim poziomie stężenie kwasu moczowego w organizmie.
Ostatnią fazą choroby jest faza przewlekła, w której dolegliwości bólowe występują w formie stałej, jednak z najczęściej mniejszym natężeniem. Na tym etapie hamuje się lekami produkcję kwasu moczowego, zwiększa jego wydalanie z organizmu, co pozwala na skuteczne zatrzymanie choroby.
Chociaż całkowite wyleczenie choroby nie jest możliwe, jej wczesne rozpoznanie pozwala zahamować jej rozwój, wymagając przy tym od chorego jedynie dostosowania się do wymogów diety i zdrowego stylu życia. Należy też, szczególnie jeśli dna zdążyła przekształcić się w postać przewlekłą, pamiętać o regularnym badaniu, rozpoznawaniu i leczeniu chorób, które pojawiają się wraz z dną, często jako jej powikłania. Należą do nich otyłość, choroby nerek, kamica czy nadciśnienie.
