Choroby serca

Serce to jeden z najważniejszych narządów w organizmie człowieka. Właśnie dlatego jego funkcje, działanie i budowa - od wielu wieku stanowią obiekt zainteresowań naukowców i lekarzy. Nie powinien dziwić więc fakt, że większość chorób serca jest współcześnie bardzo dobrze znana i szczegółowo opisana. Czym charakteryzują się schorzenia układu krążenia, jakie są objawy chorób serca i jak je leczyć? To pytania, na które odpowiedź znaleźć można w poniższym tekście.

Serce człowieka - położenie i budowa

Serce leży w śródpiersiu, czyli praktycznie pośrodku klatki piersiowej człowieka. Mimo to znaczna jego część - około ⅔ całego organu - usytuowana jest w lewej części klatki piersiowej. Serce położone jest w bezpośrednim sąsiedztwie,kręgosłupa (który znajduje się z tyłu serca) oraz przepony, na której leży. Od przodu serce osłania mostek i chrząstki żebrowe, które w razie urazu mechanicznego (np. upadku) amortyzują potencjalne obrażenia, na które wystawione byłoby serce, gdyby nie ich obecność.

Serce otacza osierdzie, czyli specjalna błona, która stanowi kolejny element ochronny.Chroni ono organ przed tarciem ze strony innych narządów. Serce składa się z czterech jam; lewej i prawej komory oraz odpowiednio lewego i prawego przedsionka. Krew doprowadzają do nich żyły, natomiast drogę odpływu stanowią tętnice. Główną tętnicą organizmu jest aorta - odchodzące od aorty tętnice dbają o to, by wszystkie narządy ciała były zaopatrywane w krew. Tlen i składniki odżywcze do narządu dostarczają naczynia wieńcowe, których choroby prowadzić mogą do zawału lub innych groźnych patologii serca.

Prawy przedsionek to miejsce magazynowania odtlenowanej krwi; to tę krew prawa komora tłoczy później do płuc (tak zwane krążenie małe). Lewy przedsionek zbiera krew utlenowaną, którą do organizmu pompuje lewa komora serca (krążenie obwodowe, duże).

Budowa wewnętrzna serca dzieli się na znajdujące się wewnątrz serce wsierdzie, śródsierdzie i nasierdzie, w skład których wchodzą takie elementy budowy serca jak na przykład szkielet serca, komórki mięśniowe czy układ bodźcoprzewodzący.

Funkcje serca

Serce odgrywa w organizmie każdego człowieka niezwykle ważną funkcję. Nazywane często pompą ssąco-tłoczącą, odpowiada za i zaopatrywanie ciała w tlen.

Krążenie małe, za które odpowiada prawy przedsionek i komora, przetacza krew z dwutlenkiem węgla do płuc, gdzie wymieniany jest on na tlen.

Krwioobieg duży utlenowaną już krew rozprowadza dzięki sieci większych i mniejszych tętnic oraz naczyniom włosowatym do organizmu, dostarczając do niego tlen, a pobierając dwutlenek węgla.

Zbudowane głównie z tkanki mięśniowej serce bije nieustannie, tłocząc krew do ciała. Prędkość uderzeń serca powinna mieścić się w zakresie od 60 do 100 uderzeń na minutę, w zależności od sytuacji. Nieregularność w biciu serca (arytmia), jego szybsze, mocniejsze lub wolniejsze bicie - może być objawem niektórych chorób i schorzeń serca.
Choroby serca i układu krążenia

Choroby serca to szeroki wachlarz schorzeń o różnej patogenezie, które obejmują swoim działaniem nie tylko samo serce, ale często również cały układ krążenia. W wielu przypadkach ryzyko ich zaistnienia wzrasta wraz z wiekiem. Zwraca się również uwagę na to, że znacząca liczba chorób serca powodowana jest przez tak zwane czynniki cywilizacyjne. Współcześnie stanowią one najważniejszą przyczynę śmierci na świecie - w ciągu roku, według danych WHO, na schorzenia układu krążenia i serca umiera około 18 milionów ludzi. Szacuje się, że za 32% wszystkich rocznych śmierci na świecie - odpowiadają właśnie choroby układu krążenia i serca.

Jakie są najczęstsze i najpoważniejsze choroby serca?

Rodzaje chorób serca

Choroba wieńcowa - powikłanie miażdżycy

Choroba wieńcowa, nazywana także zespołem wieńcowym lub chorobą niedokrwienną serca, stanowi poważne schorzenie, które nieleczone - może prowadzić do zawału serca i śmierci.

Choroba niedokrwienna serca to zespół objawów, które pojawiają się jako wynik braku tlenu i substancji odżywczych w ciele chorego, co wynika z nieodpowiedniej pracy serca; a konkretniej ze zwężonych tętnic, które doprowadzają krew do serca.

Tętnice wieńcowe, bo o nich mowa, odpowiadają za dostarczenie tlenu i substancji odżywczych do mięśnia sercowego. Jeśli w wyniku miażdżycy (nagromadzenia się płytek miażdżycowych we wnętrzu tętnicy) przepływ krwi zostaje ograniczony, może dojść do zawału serca. Gdy pękają blaszki miażdżycowe w tętnicy wieńcowej - zamyka się ono i w blokuje napływ krwi do mięśnia sercowego.

W innych - dużo rzadszych - przypadkach zawał mięśnia sercowego może być spowodowany innymi przyczynami, takimi jak arytmia (zaburzenia rytmu pracy serca), nadciśnienie tętnicze i inne.

Miażdżyca naczyń krwionośnych, która powoduje chorobę wieńcową, uznawana jest za cichego zabójcę - bagatelizowania i rzadko wykrywana przed pojawieniem się pierwszych objawów, jednocześnie odpowiada za ogromną coroczną liczbę zgonów ludzi na całym świecie. To choroba przewlekła, która może rozwijać się przez lata, nim pojawią się pierwsze objawy.

Chorobę wieńcową da się leczyć, istnieje także szereg działań profilaktycznych, które pozwalają zmniejszyć szansę na jej pojawienie się w organizmie. Należą do nich między innymi aktywność fizyczna, zdrowa dieta i porzucenie używek i nałogów.

Więcej na temat choroby wieńcowej przeczytacie w naszym artykule poświęconym miażdżycy.

Zaburzenia rytmu serca

Mówiąc o chorobach serca - nie sposób nie wspomnieć o wszystkich schorzeniach, które wpływają na rytm serca. Arytmia, czyli na przykład tachykardia, bradykardia czy migotanie przedsionków - wszystkie te problemy związane są z nieodpowiednim rytmem pracy serca.

Arytmia, powszechnie kojarzona z kołataniem serca, objawia się najczęściej mniejszą lub większą niż standardowa częstotliwością skurczy serca. Tachykardia, której rozpoznaje się kilka rodzajów (tachykardia zatokowa, nadkomorowa i komorowa) wyróżnia się symptomami w postaci zbyt szybkich uderzeń serca. Bradykardię rozpoznaje się, kiedy serce bije wolniej, niż powinno. Migotanie przedsionków, które może być także przyczyną wyżej wspomnianych schorzeń, to choroba wywołująca niemiarowe skurcze przedsionków serca.

Zaburzenia pracy serca bardzo często charakteryzują się podobnymi do siebie objawami, które w dodatku nierzadko bywają łatwe do przeoczenia, co dodatkowo utrudnia ewentualną diagnostykę. Zalicza się do nich między innymi:

• duszności
• zawroty głowy
• ogólne osłabienie organizmu
• omdlenia
• ból w klatce piersiowej

Choroby powodujące zaburzenia pracy serca nie zawsze należą do łatwych do zdiagnozowania. W rozwianiu ewentualnych wątpliwości związanych z diagnozą pomagają jednak specjalistyczne badania, takie jak EKG.

Zaburzenia pracy serca można leczyć na wiele sposobów - w zależności od rodzaju problemu, powodu jego powstania i stadium choroby - lekarz może zdecydować się na farmakoterapię. W innych przypadkach konieczne będą bardziej inwazyjne metody leczenia, takie jak na przykład wszczepienie rozrusznika serca.

Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze to kolejna z chorób układu krążenia, która dotyka ogromnej liczby ludzi, powodując poważne problemy zdrowotne. Niestety jest ona często bagatelizowana przez pacjentów.

Prawidłowe ciśnienie tętnicze powinno wynosić około 120/80 mm Hg, przy czym warto pamiętać, że wynik pomiaru ciśnienia uzależniony jest od wielu czynników, takich jak na przykład wiek. Uznaje się, że ciśnienie wyższe niż 140/90 mm Hg może wskazywać na nadciśnienie tętnicze i wymaga diagnostyki w kierunku rozpoznania choroby.

Nadciśnienie tętnicze bardzo często powiązane jest z innymi chorobami serca - może występować na przykład jako ich objaw.

Objawy nadciśnienia tętniczego to między innymi bóle i zawroty głowy, krwawienie z nosa, problemy ze snem, duszności, różnorodne kłopoty z sercem (uczucie niepokoju, kołatanie, ucisk czy ból serca).

Nieprawidłowe, podwyższone ciśnienie można leczyć na wiele sposobów; także niefarmakologicznie. Stawia się w takim przypadku na dietę, większą aktywność fizyczną, rezygnację z palenia papierosów i spożywania alkoholu. W przypadku bardziej zaawansowanej choroby - choremu pomogą odpowiednie leki przepisane przez lekarza POZ.

Zapalenie mięśnia sercowego

Zapalenie mięśnia sercowego może wystąpić w każdym wieku. To jedna z chorób serca pojawiających się u dorosłych, ale również u dzieci czy nastolatków.

Zapalenie mięśnia sercowego, znane także jako myocarditis, to problem kardiologiczny wynikający z różnorodnych przyczyn. W trakcie jej przebiegu dochodzi do rozwinięcia się stanu zapalnego w tkance mięśnia sercowego. Może także dojść do pojawienia się zmian zapalnych w innych częściach serca, na przykład w osierdziu.

Najczęściej przyczyną zapalenia serca są inne choroby wirusowe, jednak choroba może mieć również charakter bakteryjny. Wpływ na wywoływanie zapalenia mogą mieć także pasożyty czy grzyby.

Do objawów zapalenia mięśnia sercowego zalicza się szereg symptomów powiązanych na przykład ze zmianą rytmu serca. Są to między innymi:

• ostry ból w klatce piersiowej
• kołatanie serca
• uczucie niepokoju zlokalizowane w klatce piersiowej
• zmęczenie
• duszności
• obrzęk kończyn dolnych

W diagnozowaniu zapalenia mięśnia sercowego pomocne są badania takie jak morfologia krwi, oznaczenie stężenia CRP, stężenia troponin i stężenia BNP/nt-proBNP.

Leczenie choroby zależne jest od jej przyczyn; stosuje się na przykład farmakoterapię celowaną w wybrane wirusy czy bakterie, które odpowiadają za zapalenie serca.

Niewydolność serca

Niewydolność serca to kolejna z chorób, która bardzo często umyka diagnozie aż do wystąpienia pierwszych objawów; nieleczona, niewydolność serca prowadzić może do śmierci chorego.

Wyróżnia się dwa typy niewydolności: niewydolność serca skurczową i niewydolność serca rozkurczową.

Choroba powoduje zmniejszenie wyrzucanej z serca krwi, co z kolei prowadzi do niewystarczającej podaży tlenu do narządów. Osłabia to nie tylko stan serca, ale także innych narządów, powodując wiele kłopotów w całym organizmie.

Wśród przyczyn niewydolności serca wymienia się wiele innych chorób serca; takich jak nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, wady zastawek serca, zapalenie mięśnia sercowego, ale także cywilizacyjne czynniki ryzyka, takie jak palenie papierosów czy nadużywanie alkoholu.

Objawy choroby to między innymi kaszel, obrzęki (brzucha, kończyn), duszności, problemy ze skupieniem, przemęczenie.

W ramach leczenia niewydolności serca najczęściej stosuje się farmakoterapię - leki odciążające serca, ale również leki likwidujące bądź osłabiające objawy schorzenia.

Nabyte wady serca

W odróżnieniu od wad wrodzonych, wady nabyte to nieprawidłowości w budowie anatomicznej serca, które wykształcają się już po urodzeniu. Ich przyczyną często są stany zapalne, przebyte choroby bakteryjne i inne czynniki.

Wady nabyte najczęściej dotyczą struktury zastawek serca. Często występujące u pacjentów nabyte wady serca to na przykład:

• Niedomykalność zastawki mitralnej (dwudzielna) - jest to wada, która polega na niewłaściwym działaniu zastawki mitralnej, która powoduje wsteczny przepływ krwi z lewej komory do lewego przedsionka. Objawy obejmują zmęczenie, duszność, obrzęki, arytmie i ból w klatce piersiowej.
• Zwężenie zastawki mitralnej - to wada, która polega na zwężeniu zastawki mitralnej, co prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi z lewego przedsionka do lewej komory. Objawy obejmują zmęczenie, duszność, obrzęki, arytmie i ból w klatce piersiowej.
• Niedomykalność zastawki aortalnej - to problem, która polega na niewłaściwym działaniu zastawki aortalnej, co prowadzi do wstecznego przepływu krwi z aorty do lewej komory.
• Zwężenie zastawki aortalnej - w tym przypadku wadą jest zwężeniu zastawki aortalnej, co prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi z aorty do lewej komory. Objawy obejmują duszność, zmęczenie, obrzęki i ból w klatce piersiowej.
• Niedomykalność lub zwężenie zastawki trójdzielnej - ta wada dotyczy zastawki trójdzielnej, która reguluje przepływ krwi między prawym przedsionkiem a prawą komorą. Niedomykalność lub zwężenie zastawki trójdzielnej prowadzi do wstecznego przepływu krwi z powrotem do prawego przedsionka i objawia się dusznością, obrzękami i zmęczeniem.

Wrodzone wady serca

Wrodzone wady serca to różnego rodzaju nieprawidłowości budowy serca, które wpływają na zaburzenie jego, a przy tym - pracy całego organizmu. Najczęstsze wrodzone wady serca to na przykład przetrwały przewód tętniczy, ubytek w przegrodzie międzykomorowej, zwężenie zastawki pnia płucnego czy zastawki aorty.

W Polsce wrodzone wady budowy serca stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zgonu niemowląt.

Jedną z najpowszechniejszych wad wrodzonych jest ubytek przegrody międzykomorowej (VSD). Schorzenie polega na występowaniu przecieku lewo-prawego na poziomie komór serca; mieszanie się krwi żylnej i tętniczej prowadzi do objawów niewydolności serca i krążenia, kłopotów z oddychaniem, tachykardii. Choroba spowalnia także przyrost masy ciała dziecka.

VSD, podobnie jak wiele innych wrodzonych wad serca, często ustępuje wraz z czasem - dojść może do samodzielnego zrostu i zamknięcia ubytku w przegrodzie między prawą a lewą komorą serca.

Jeśli ubytek jest znaczny lub nie zamknie się sam z siebie - konieczne jest leczenie operacyjne.

Problemy z sercem to poważna sprawa - właśnie w przypadku wystąpienia któregokolwiek z objawów, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Wczesne rozpoznanie choroby ułatwi jej leczenie i pozwoli uniknąć przykrych powikłań, takich jak na przykład zawał serca. Warto brać pod uwagę również to, że choroby układu sercowo-naczyniowego to często świetny przykład problemów zdrowotnych, którym łatwiej jest zapobiegać, niż je leczyć. Profilaktyka wielu chorób serca to zdrowa dieta, aktywność fizyczna, rezygnacja z używek - warto wziąć to pod uwagę i zmienić swoje życie na lepsze, by móc uniknąć powikłań!