Egzema to choroba dermatologiczna, inaczej zwana wypryskiem atopowym lub atopowym zapaleniem skóry (AZS). Dla egzemy charakterystyczny jest stan zapalny skóry, który powoduje jej miejscowe swędzenie, suchość i podrażnienie. Wyróżniamy wiele typów egzemy: wyprysk kontaktowy alergiczny, toksyczny, wyprysk pieniążkowaty, wyprysk potnicowy, łojotokowy i wyprysk podudzi. Najczęstszą postacią jest egzema na dłoniach, nogach (kolanach), łokciach, szyi, ale również egzema na twarzy - chociaż wyprysk może objąć swoim zasięgiem dowolną część ciała.
Przyczyny egzemy są różnorodne. W jej rozwoju uczestniczą zarówno czynniki genetyczne, jak i immunologiczne oraz środowiskowe. Wyprysk może rozwinąć się u osób z predyspozycjami genetycznymi po kontakcie z konkretnym czynnikiem środowiskowym, np. pokarmem, będącym źródłem alergenów wywołujących objawy skórne. Czynniki te można podzielić na egzogenne i endogenne. W wyniku działania czynników zewnętrznych zapalne zmiany skórne początkowo mogą wystąpić jedynie w miejscu zadziałania alergenu. Czynniki wewnątrzustrojowe, jak np. pasożyty jelitowe, infekcje wewnątrzustrojowe powodują zmiany skórne w różnych, mniej przewidywalnych lokalizacjach.
Genetyczne czynniki ryzyka egzemy są bardzo znaczące, np. jeśli choroba występuje u obu rodziców, istnieje dwukrotnie większa szansa na to, że wystąpi ona również u dziecka - w porównaniu do dziecka zdrowej pary.
Aktualny stan wiedzy medycznej nakazuje zakładać, że atopowe zapalenie skóry to przypadłość wrodzona, która charakteryzuje się uszkodzeniem ochronnych funkcji skóry.
Egzema – występowanie choroby
Atopowe zapalenie skóry to przypadłość, która dotyka w dużej mierze głównie małych dzieci. Wyprysk u dzieci występuje wśród nawet 20% całej populacji, a egzema u dorosłych – jedynie u kilku procent. Egzema najczęściej pojawia się wśród dzieci młodszych niż 6 lat, ale od tej reguły zdarzają się wyjątki.
Czy egzema jest zaraźliwa? Na szczęście nie! Egzema nie jest zaraźliwa – może natomiast wystąpić w każdym wieku i zazwyczaj ma niestety charakter nawrotowy.
Egzema – początki i objawy
Egzema atopowa objawia się symptomami, które rozwijają się z czasem. Z początku do objawów atopowego zapalenia skóry należą najczęściej:
- drobne pęcherzyki
- niewielkie zaczerwienienia i wykwity
- małe ranki na skórze
Nieleczona egzema skóry rozwija się, co skutkuje z kolei zaostrzeniem jej objawów. Skóra staje się wysuszona, pogrubiona, zmienia się również jej faktura.
Objawy, podobnie jak przyczyny egzemy, mogą jednak nieco różnić się między sobą – między innymi ze względu na wiek chorego. Zauważa się, że inne rodzaje objawów wyróżnić można u dzieci, a inne – u młodzieży i dorosłych. Najmłodszych dotyczą najczęściej objawy egzemy w postaci pęcherzyków czy drobnych grudek, u starszych osób do symptomów atopowego zapalenia skóry dołącza między innymi przesuszona skóra.
W ustaleniu diagnozy może pomóc charakterystyczna lokalizacja zmian skórnych. Między 3. a 11. rokiem życia ogniska choroby obserwuje się typowo po zgięciowej powierzchni stawów (łokciowych, podkolanowych, nadgarstków). U starszych nastolatków, podobnie jak u dorosłych, mogą być zajęte grzbiety rąk.
Podobne objawy wyprysku stanowią podstawę, by zgłosić się z nimi do specjalisty i rozpocząć działania diagnostyczne – oraz samo leczenie, jeśli diagnoza potwierdzi egzemę.
Egzema – diagnostyka i leczenie atopowego zapalenia skóry
Ustalenie diagnozy przez lekarza następuje na skutek rozpoznania zmian skórnych, czyli charakterystycznych dla egzemy objawów. Na tym etapie szczególnie ważne jest to, by nie pomylić egzemy z innym rodzajem zapalenia skóry, grzybicą lub innymi chorobami skóry, takimi jak na przykład świerzb czy łuszczyca. Niezbędne mogą okazać się również testy alergiczne, aby ustalić czynniki wyzwalające egzemę. Na szczęście doświadczony lekarz dermatolog nie powinien mieć z tym zadaniem żadnych problemów.
Z uwagi na nawracający charakter choroby, leczenie atopowego zapalenia skóry nie należy wcale do łatwych.
Trudności wynikają także z tego, że egzema to problem wymagający bardzo dokładnego stosowania się do zaleceń lekarza.
Nawet niewielkie od nich odstępstwa mogą narazić chorego na rozwój lub nawrót choroby.
Ważnym jest, by w ramach leczenia egzemy zadbać o odpowiednie nawilżenie skóry. W zależności od przyczyn i objawów choroby lekarz może zalecić w tym przypadku okłady (np. z namoczonej gazy) lub regularne, krótkie kąpiele. Bardzo często działania te będą uzupełniane nakładaniem na skórę odpowiednich natłuszczających maści, zaraz po samych zabiegach nawilżających. Kremy i balsamy nawilżające skórę przywrócą jej elastyczność i zmniejszą suchość.
Oprócz tego, warto jest również wyrobić w sobie odpowiednie nawyki – takie jak powstrzymywanie się od drapania swędzących miejsc, co mogłoby powodować dodatkowe podrażnienie skóry, a nawet wtórne bakteryjne nadkażenia.
W leczeniu egzemy powszechnie wykorzystuje się glikokortykosteroidy stosowane miejscowo, przepisane przez lekarza, zmniejszające świąd i podrażnienie skóry. Maści, żele czy kremy tego rodzaju należy stosować tylko i wyłącznie po konsultacji z lekarzem, który będzie w stanie dostosować dawkę oraz częstotliwość nanoszenia leku w zależności od objawów i przyczyn choroby. Medycyna docenia też skuteczne działanie leków przeciwhistaminowych oraz naświetlanie światłem ultrafioletowym.
Warto zadbać także o szczególne traktowanie skóry z tendencją do występowania egzemy, nawet już po wyleczeniu zaostrzenia choroby. Codzienna pielęgnacja powinna obejmować odpowiednie nawodnienie organizmu oraz nawilżanie i natłuszczanie skóry za pomocą emolientów, co zapobiegać będzie nawracaniu atopowego zapalenia skóry. Rozpoznając u siebie tendencję do egzemy, warto również zainwestować w odpowiednie kosmetyki oraz środki czystości, zredukować stres (który ma wpływ na chorobę), unikać zakażeń skóry. Również wykluczenie rozpoznanego wcześniej alergenu, który może powodować egzemę, ma oczywiście niemały wpływ na ryzyko nawrotu choroby w przyszłości.
