Reumatyzm to ogólne określenie na zbiór blisko setki różnorodnych chorób, które swoim działaniem wpływają na układ ruchu – między innymi na układ mięśniowy czy stawy. Wyróżniają się przewlekłym charakterem, ograniczając sprawność chorego, upośledzając jego funkcje ruchowe w zakresie zależnym od rodzaju i zaawansowania choroby.
Choroby reumatyczne dzieli się – według uproszczonego modelu – na zespół przypadłości zapalnych (np. reumatoidalne zapalenie stawów) i niezapalne; jak na przykład choroba zwyrodnieniowa stawów.
Rozwinięty model klasyfikacji chorób reumatoidalnych wyróżnia:
Choroby reumatyczne wpływają również na ryzyko powstania infekcyjnego (septycznego) zapalenia stawów – oraz wielu innych chorób, w wyniku powikłań.
Nie wpływają jednak na ryzyko infekcji bakteryjnymi zapaleniami stawów oraz wirusowymi zapaleniami stawów (zapalenie wielostawowe).
Reumatoidalne zapalenie stawów – co to takiego?
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła układowa choroba tkanki łącznej, u podłoża której leży reakcja immunologiczna organizmu. Wyróżnia się stanem zapalnym stawów, ale także występowaniem zmian pozastawowych i charakterystycznych dla wielu chorób reumatycznych powikłań, prowadzących do niepełnosprawności, a nawet – w niektórych przypadkach – do wcześniejszej śmierci.
Szacuje się, że częstość występowania reumatoidalnego zapalenia stawów wynosi około 0.3-1% całej populacji.
Choroba zdecydowanie częściej dotyka kobiet, a najczęściej choruje się na nią w wieku od 40 do 50 lat.
Przyczyny powstawania choroby nie są w pełni rozpoznane. Badania sugerują, że czynników powodujących chorobę może być wiele – aktualny stan wiedzy medycznej podpowiada udział retrowirusów w procesie powstawania RZS. Zasadniczo jednak uważa się, że główną przyczyną schorzenia są wadliwe procesy immunologiczne.
Warto wiedzieć, że choroba znana jest również pod swoją archaiczną nazwą – jako gościec stawowy lub gościec przewlekle postępujący.
Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów
Reumatoidalne zapalenie stawów wyróżnia się charakterystycznymi objawami, do których należy uczucie osłabienia, zmęczenia. Do objawów stawowych należą:
- ból i sztywność, które w największym stopniu objawiają się po przebudzeniu lub długim okresie nie ruszania stawem
- ograniczenie ruchomości – staw dotknięty zmianami chorobowymi traci stopniowo pełny zakres ruchu
- deformacja i obrzęk stawów – długo trwająca choroba nie tylko powoduje sam obrzęk, ale również stopniowo deformuje stawy
Istnieje również wiele objawów pozastawowych, których część stanowią powikłania chorobowe, mogące wskazywać na reumatoidalne zapalenie stawów. Mowa tu o guzkach reumatoidalnych, osteoporozie czy miażdżycy.
Diagnostyka reumatoidalnego zapalenia stawów
Diagnostyka RZS odbywa się w oparciu o kryteria kliniczne. Lekarz zajmujący się pacjentem jest w stanie stwierdzić występowanie reumatoidalnego zapalenia stawów, bazując na badaniu OB, CRP, badaniu ultrasonograficznym, MRI czy scyntygrafii. Chorobę wskazuje między innymi zwiększenie stężenia białka c-reaktywnego czy niedokrwistość. Dodatkowo w celu zdiagnozowania choroby wykonuje się także dokładne badanie stóp i rąk, w celu oceny zapalenia stawów dłoni i zapalenia stawu palców, za pomocą badań radiologicznych.
Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów
Podstawą leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów są glikokortykosteroidy, które przyjmuje się doustnie, domięśniowo lub dożylnie – dawkę ustala lekarz, oceniając uprzednio stopień zaawansowania stanu zapalnego. Ilość przyjmowanych leków należy stopniowo redukować, jeśli istnieje taka możliwość. Glikokortykosteroidy stanowią odpowiednią bazę w leczeniu choroby na każdym stopniu jej zaawansowania, jednak lekarz może dobrać również inne leki, które modyfikują przebieg choroby, w na podstawie np. współistnienia innych chorób. Lecząc RZS, często wybiera się metotreksat lub leflunomid.
Jeśli choroba charakteryzuje się agresywnym przebiegiem, bardzo często należy zmienić metody leczenia – w takim przypadku konieczne może być wdrożenie leczenia antycytokinowego. Mowa tu o lekach takich jak infliksymab, etanercept czy adalimumab.
Do zadań lekarza prowadzącego chorego w reumatoidalnym zapaleniu stawów należy również monitorowanie skuteczności leczenia. Pomocne bywają w tym okresowe badania kontrolne. Ważne jest także monitorowanie działań niepożądanych leków, w celu zmiany dawek lub rodzaju leku.
Do leczenia włącza się także leki przeciwbólowe oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne.
W niektórych przypadkach konieczne okazuje się być leczenie chirurgiczne, w ramach którego wykonuje się wiele różnorodnych zabiegów. Mowa tu o między innymi:
- endoprotezoplastyce (polega na wymienieniu stawu)
- punkcji (czyli usunięciu zmienionego chorobowo płynu zapalnego ze stawu)
- artrodezie (czyli usztywnieniu stawu)
Niezwykle pomocna w przypadku RZS pozostaje fizjoterapia.
Usprawnianie, dopasowane do potrzeb i możliwości chorego, pozwala hamować rozwój choroby, wyjątkową skuteczność odnosząc w walce z jej wczesnym stadium. Rehabilitacja skupia się na osłabieniu dolegliwości bólowych, wzmacnianiu mięśni, usprawnianiu zakresu ruchu w stawie, korekcji zniekształceń i wad postawy, kontrolowaniu masy ciała.
Niestety, wobec aktualnej wiedzy o chorobie, odpowiedź na pytanie o to, czy możliwe jest całkowite wyleczenie reumatoidalnego zapalenia stawów, jest przecząca; o ile istnieją przypadki wyleczenia choroby, należą one jednak do rzadkości.
