Niedoczynność tarczycy

Równowaga hormonalna organizmu to bez wątpienia ważna sprawa. Spory wpływ ma na nią tarczyca - jeden z największych gruczołów wydzielania wewnętrznego, który znajduje się w okolicy szyi. Jak łatwo się domyślić, istnieją przypadłości, które zaburzają pracę tarczycy. Jedną z nich jest niedoczynność tarczycy. Skąd bierze się niedoczynność tarczycy, jak się objawia i czy istnieje sprawdzone lekarstwo na niedoczynność tarczycy?

Tarczyca - co to takiego?

Tarczyca to duży, nieparzysty gruczoł wydzielania wewnętrznego, który u ludzi znajduje się w przedniej części szyi. Odpowiada on za wydzielanie kilku hormonów; trójjodytyroniny (T3), tyroksyny (T4) i kalcytoniny. Hormony te w dużej mierze składają się z jodu, który przez organizm przyswajany jest z pokarmu i jest niezbędny do ich produkcji.

Tarczyca stanowi gruczoł zbudowany z dwóch płatów bocznych, które łączy węzina. Budowa anatomiczna tarczycy dopuszcza także obecność górnej masy gruczołu, określanej jako dodatkowy płat piramidowy. Przednią część tarczycy pokrywa blaszka przedtchawiczna i mięśnie, za tarczycą znajdują się natomiast elementy przewodu pokarmowego i układu oddechowego.

Hormony, które wydziela tarczyca, są niezwykle ważne dla prawidłowego działania organizmu, dlatego warto przyjrzeć się im bliżej.

Czym są hormony

Hormony to niezbędne dla organizmu substancje chemiczne, odpowiadające za przekazywanie informacji między komórkami. Powstają na skutek wydzielania wewnętrznego, są aktywne biologicznie, regulują pracę narządów człowieka.

Wszystkie hormony w organizmie człowieka wchodzą w skład układu hormonalnego. W układzie hormony działają wspólnie, by zapewnić fizjologiczną równowagę wszystkich zachodzących w ciele procesów. Do ich roli należy między innymi regulowanie gospodarki wodnej, dbanie o prawidłową regulację procesów wzrostu czy trawienia.

Warto wiedzieć, że endokrynologia to stosunkowo nowa nauka; pierwszy hormon, adrenalinę, odkryto niewiele ponad sto lat temu. Dlatego właśnie nawet dziś prowadzone są prace nad odkrywaniem hormonów oraz ich działania i wpływu na organizm.

Hormony tarczycy

Tarczyca produkuje trzy hormony - tyroksynę, kalcytoninę oraz trijodotyroninę. Każdy z nich odgrywa w organizmie ważną funkcję.

Tyroksyna (T4) to niezwykle ważny hormon wpływający na równowagę całego organizmu. Odpowiada za dojrzewanie układu nerwowego, pobudza komórki do wzrostu, reguluje przemianę materii, aktywując enzymy trawiennie czy wchłaniając glukozę.

Trijodotyronina (T3) także wpływa na rozwój układu nerwowego, ale również i kostnego, szczególnie w okresie życia płodowego. Odpowiednia ilość T3 umożliwia prawidłowe działanie układu krążenia, pokarmowego i rozrodczego, wpływa także na funkcjonowanie nerek.

Kalcytonina to hormon, który jest wytwarzany przez komórki przypęcherzykowe tarczycy. Odpowiada za regulowanie gospodarki wapniowo-fosforowej, wpływa na kości oraz procesy trawienne.

Niedoczynność tarczycy - charakterystyka i przyczyny problemu

Niedoczynność tarczycy to stan w którym tarczyca produkuje niewystarczające ilości hormonów T3 (trijodotyronina) i T4 (tyroksyna). Jest to dość częsta przypadłość, jednak nie oznacza to, że powinna być bagatelizowana - nieleczone choroby tarczycy mogą prowadzić do wielu poważnych konsekwencji.

Istnieje wiele możliwych przyczyn niedoczynności tarczycy. Warto wiedzieć, że wyróżnia się dwa rodzaje tego stanu; pierwotną i wtórną niedoczynność tarczycy.

Pierwotna niedoczynność tarczycy wynika z problemów związanych z samym gruczołem tarczycy. Za powstanie niedoczynności pierwotnej może odpowiadać niewykształcenie tarczycy, jej upośledzenie, błędna lokalizacja, niedobór jodu, choroba Hashimoto, uszkodzenie spowodowane lekami (np. leczenie jodem promieniotwórczym) czy procedurami medycznymi i inne.

Wtórna niedoczynność tarczycy pojawia się natomiast jako wynik problemów z przysadką mózgową lub podwzgórzem. Podwzgórze i przysadka mózgowa odgrywają ważną rolę w stymulowaniu pracy tarczycy, wydzielają one bowiem hormony TRH (hormon uwalniający tyreotropinę - przez podwzgórze) i TSH (tyreotropina - przez przysadkę mózgową), które wpływają na produkcję hormonów tarczycy.

Objawy niedoczynności tarczycy

Sporym problemem w diagnozowaniu niedoczynności tarczycy jest to, że choroba występuje nie tylko w postaci pełnoobjawowej, ale także w formie utajonej, pozbawionej symptomów. Utrudnia to rozpoznanie przypadłości i wdrożenie leczenia, dlatego warto pamiętać o tym, by tarczycę badać co jakiś czas - nawet jeśli nie występują wyraźne objawy problemów.

W swojej łagodnej formie, zaburzenia tarczycy mogą powodować trudne do wykrycia objawy, takie jak obniżony nastrój, zmęczenie, uczucie rozbicia, melancholia.

Jeśli mowa o objawach, które łatwiej powiązać z niedoczynnością tarczycy, uwagę należy zwrócić na spadek libido, kłopoty z pamięcią, ból i sztywność mięśni, duszności, trudny do wytłumaczenia przyrost masy ciała. Niedoczynność tarczycy osłabia skórę i włosy, pojawiają się także kłopoty z odczuwalną temperaturą ciała - uderzenia zimna niezależne od pogody i zewnętrznej temperatury.

Jeśli pojawią się wyżej wymienione objawy - należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, który pomoże ustalić, czy konieczne będzie zlecenie badań w kierunku niedoczynności tarczycy i kontakt z endokrynologiem.

Diagnostyka - rozpoznanie niedoczynności tarczycy

Diagnostyka problemów z tarczycą, kiedy już chory zgłosi się z tym kłopotem do lekarza, nie przysparza wielu problemów. Lekarz rodzinny może zlecić wykonanie podstawowego badania stężenia TSH, a następnie - w zależności od wyniku - badania fT3 (wolnej frakcji trijodotyroniny) i fT4 (wolnej frakcji tyroksyny).

Normy mierzonych hormonów są dość szerokie - na to, ile hormonu powinno znajdować się w ciele, mogą mieć wpływ takie czynniki jak wiek czy płeć. Przyjęte normy dla TSH wynoszą od 0,32 do 5,0 mU/l, fT3 między 2,25-6,0 pmol/l, a fT4 między 10-25 pmol/l.

Wykrycie zwiększonego stężenia TSH we krwi oraz zbyt niskich wartości hormonów tarczycy wskazuje na niedoczynność tarczycy, której przyczynę należy wykryć na drodze dalszej diagnozy, by móc wdrożyć leczenie.

Leczenie niedoczynności tarczycy

Najczęściej stosowanym lekiem na niedoczynność tarczycy jest lewotyroksyna, czyli produkowany syntetycznie hormon, mający takie same właściwości jak naturalnie wytwarzane przez tarczycę hormony. Dzięki zażywaniu lewotyroksyny chory może uzupełnić brakujące hormony i znormalizować stężenie TSH w organizmie. Bardzo często konieczne jest przyjmowanie lewotyroksyny przez resztę życia chorego.

W leczeniu niedoczynności tarczycy niezwykle ważna jest też dieta, którą sugeruje się jako element leczenia np. w przypadku choroby Hashimoto powodującej niedoczynność tarczycy. Dietę opracowuje się w tym przypadku w oparciu o składniki, które mają powiązanie z prawidłową pracą tarczycy - mowa tu na przykład o jodzie, żelazie, cynku czy selenie.

Produkty, które są wyjątkowo bogate w jod to na przykład ryby morskie i owoce morza - ryby takie jak tuńczyk, makrela, mintaj, halibut, ale również ostrygi, krewetki, małże. Żelazo pomagają uzupełnić nie tylko ryby, ale także podroby mięsne, pełnoziarniste pieczywo, bób, burak, groszek, szpinak. Selen także odnajdziemy w rybach i skorupiakach, ale i orzechach, grzybach czy roślinach strączkowych. By uzupełnić cynk, warto włączyć do diety nasiona (np. lnu, dyni czy słonecznika), cebulę, czosnek, otręby pszenne.

Nieleczona niedoczynność tarczycy może powodować poważne skutki - w tym także takie, które bezpośrednio zagrażają życiu, jak śpiączka hipometaboliczna. W trakcie śpiączki hipometabolicznej dochodzi do spadku ciśnienia i tętna, występuje hipoglikemia i ewentualny wstrząs.

Inne przykłady powikłań wynikających z nieleczonej niedoczynności tarczycy to wykształcenie się u chorego zaburzeń depresyjnych i stanów lękowych. Powszechne są także choroby układu sercowego, kłopoty z libido, impotencja i bezpłodność. Niedoczynność tarczycy ma także wpływ na powstawanie cukrzycy, otyłości, miażdżycy i niedoborów pokarmowych.

Z uwagi na zmiany hormonalne nieleczona niedoczynność tarczycy jest szczególnie groźna dla kobiet w ciąży, zwiększając ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu i innych poważnych komplikacji położniczych.

Dlatego w przypadku niedoczynności tarczycy należy bezwzględnie pamiętać o tym, że nie warto bagatelizować nawet najbardziej błahych objawów choroby; jej wczesne wykrycie może ułatwić leczenie i uratować życie.