Cukrzyca typu 1 (insulinozależna)

Choroby metaboliczne to szereg różnorodnych schorzeń, które negatywnie wpływają na przetwarzanie składników pokarmowych. W wielu przypadkach choroby tego rodzaju bezpośrednio wiążą się z dietą, jednak zdarzają się wyjątki od tej reguły. Jedną z autoimmunologicznych chorób metabolicznych jest cukrzyca typu 1, która charakteryzuje się produkcją w organizmie przeciwciał, skierowanych przeciwko własnym komórkom trzustki, produkujących insulinę. Skąd bierze się cukrzyca typu pierwszego, jakie są jej objawy i sposoby leczenia? Na te i inne pytania odpowiada poniższy artykuł!

Cukrzyca - co to takiego?

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną charakteryzującą się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi, spowodowanym zaburzeniem wytwarzania lub działania insuliny - hormonu produkowanego przez komórki β trzustki. Insulina jest odpowiedzialna za regulację stężenia cukru we krwi. Zaburzenia w działaniu lub produkcji insuliny prowadzą do nieprawidłowego wchłaniania glukozy, co może prowadzić do wielu powikłań zdrowotnych.

Wyróżnia się kilka rodzajów cukrzycy - w tym cukrzycę insulinozależną (cukrzyca typu 1) oraz cukrzycę insulinoniezależną (cukrzyca typu 2).

Cukrzyca insulinozależna (typ 1) - jest to forma cukrzycy, w której organizm nie produkuje insuliny, ponieważ układ odpornościowy niszczy komórki beta trzustki, które są odpowiedzialne za jej wytwarzanie. Cukrzyca typu 1 jest zazwyczaj diagnozowana u dzieci i młodych dorosłych i wymaga codziennego podawania insuliny. Z uwagi na to cukrzycę insulinozależną nazywa się czasem cukrzycą młodzieńczą.

Cukrzyca insulinoniezależna (typ 2) - jest to najczęstsza formą cukrzycy, w której organizm nie jest w stanie produkować insuliny w wystarczającej ilości lub jego komórki nie są podatne na działanie insuliny, co prowadzi do podwyższenia stężenia glukozy we krwi. Cukrzyca typu 2 jest zazwyczaj związana z otyłością (przede wszystkim brzuszną), niezdrowym stylem życia i występuje najczęściej u osób dorosłych. Może pojawiać się również na podłożu genetycznym.

Przyczyny cukrzycy typu 1

Cukrzyca insulinozależna (synonim cukrzycy typu 1), w odróżnieniu od cukrzycy typu 2, pojawia się u chorych niezależnie od ich nawyków żywieniowych czy trybu życia, który wiodą.

Przyczyny cukrzycy typu 1 nie są do końca poznane. Wiadomo jednak, że jest to choroba związana z dziedziczeniem predyspozycji genetycznych oraz czynników środowiskowych, takich jak infekcje wirusowe czy stres oksydacyjny. W wyniku tych czynników, układ odpornościowy organizmu zaczyna produkować przeciwciała, skierowane przeciwko komórkom β trzustki, powodując ich uszkodzenie i upośledzenie funkcji.

Wyróżnia się również kilka czynników ryzyka, które mogą zwiększać skłonność do cukrzycy insulinozależnej. Wśród nich można wymienić między innymi niedobory witaminowe, stres, współwystępowanie innych chorób autoimmunologicznych, choroby tarczycy.

Objawy cukrzycy insulinozależnej

Cukrzyca typu pierwszego może objawiać się na wiele sposobów - choroba zazwyczaj rozwija się jednak dość szybko, dlatego najczęściej pierwsze objawy kliniczne tego rodzaju cukrzycy różnią się natężeniem od objawów cukrzycy typu 2.

Przykładowe symptomy to:

• wzmożone pragnienie - osoby z cukrzycą typu 1 odczuwają silne pragnienie i często piją dużo wody w celu zaspokojenia go
• częste oddawanie moczu - powiązane ze wzmożonym pragnieniem i zwiększonym stężeniem glukozy we krwi, co powoduje, że nerki muszą pracować z większym obciążeniem, co wpływa na częstsze oddawanie moczu
• utrata masy ciała - pomimo zwiększonego apetytu, osoby z cukrzycą typu 1 mogą tracić na wadze
• zmęczenie i osłabienie - organizm chorego nie jest w stanie odpowiednio wykorzystać glukozy jako źródła energii
• niewyjaśnione infekcje - osoby z cukrzycą typu 1 są bardziej podatne na infekcje, takie jak infekcje skórne, infekcje intymne, układu moczowego lub jamy ustnej, ponieważ wysoki poziom cukru we krwi sprzyja rozwojowi drobnoustrojów
• zaburzenia widzenia - wysoki poziom glukozy we krwi może wpływać na ostrość widzenia, co może powodować zmętnienie wzroku

Wyróżnia się również nagłe objawy cukrzycy typu 1, a wśród nich na przykład:

• przyspieszony oddech
• owocowy/acetonowy zapach oddechu
• ból brzucha
• utrata przytomności

Diagnozowanie cukrzycy typu 1

Podstawą diagnostyki cukrzycy typu 1 jest rozpoznanie objawów. Na ich podstawie lekarz może wykonać kilka przydatnych badań.

Badanie glukozy można przeprowadzić na kilka sposobów. Popularna jest na przykład tak zwana krzywa cukrowa, czyli doustny test obciążenia glukozą, wymagający od pacjenta wypicia stężonego roztworu glukozy i spędzenia ok. 3 godzin w przychodni. Polega na podaniu pacjentowi do wypicia roztworu glukozy i pobrania krwi do badania stężenia glukozy na czczo (przed wypiciem roztworu), po godzinie oraz po dwóch godzinach po wypiciu. Krzywa cukrowa stanowi wiarygodny test pozwalający ocenić gospodarkę węglowodanową organizmu.

Podstawowym badaniem, umożliwiający podejrzenie cukrzycy jest pomiar stężenia glukozy we krwi na czczo, czyli ok. 12 godzin po ostatnim posiłku. W oparciu o jego wynik lekarz może decydować o dalszej diagnostyce w stronę cukrzycy.

Innym sposobem pomagającym zdiagnozować cukrzycę typu 1 - jest przygodny test glukozy. W odróżnieniu od wcześniejszych metod, nie wymaga on od pacjenta wcześniejszego wstrzymania się od przyjmowania pokarmów.

Leczenie cukrzycy insulinozależnej

Tradycyjne metody leczenia cukrzycy typu 1 polegają na regularnym podawaniu insuliny pacjentom. Najczęściej insulinę podaje się podskórnie za pomocą zastrzyków lub pomp insulinowych. Insulina jest hormonem, który jest niezbędny do przemieszczania glukozy z krwi do komórek organizmu, gdzie może być wykorzystana jako źródło energii. Osoby z cukrzycą typu 1 muszą regularnie monitorować poziom glukozy we krwi i dostosowywać dawki insuliny w zależności od wyników, aby utrzymać go w odpowiednim zakresie.

Zaletą tradycyjnych metod leczenia cukrzycy typu 1 jest ich szeroki dostęp. Jednakże mają również pewne wady, takie jak konieczność wielokrotnego codziennego podawania insuliny, ryzyko niedokładnego wyliczenia wymaganej dawki i trudności w osiągnięciu optymalnego poziomu glukozy we krwi.
Istnieją również bardziej nowoczesne metody leczenia cukrzycy. Zaliczyć można do nich na przykład system ciągłego monitorowania glukozy (CGM). CGM pozwala na ciągłą kontrolę poziomu cukru we krwi za pomocą specjalnych sensorów umieszczonych pod skórą. Dzięki temu pacjenci mogą na bieżąco monitorować swój poziom glukozy i podejmować odpowiednie kroki w celu jego regulacji.

Jednym z obiecujących sposobów leczenia cukrzycy jest terapia komórkami β, które są odpowiedzialne za produkcję insuliny w trzustce. Terapia komórkami β polega na przeszczepie zdrowych komórek β do organizmu pacjenta w celu przywrócenia prawidłowej produkcji insuliny. Ta innowacyjna metoda może potencjalnie zmienić sposób leczenia cukrzycy typu 1, eliminując konieczność codziennego podawania insuliny z zewnątrz.

Kolejnym obiecującym podejściem jest terapia genowa, która polega na modyfikacji genów odpowiedzialnych za produkcję insuliny w organizmie pacjenta. Dzięki terapii genowej możliwe jest wprowadzenie zmian w kodzie genetycznym pacjenta, które mogą przywrócić prawidłową produkcję insuliny w trzustce. Jest to jednak nadal eksperymentalna metoda, która wymaga dalszych badań.

Codzienne zarządzanie cukrzycą typu 1

Codzienne zarządzanie cukrzycą typu 1 jest niezbędne, aby utrzymać odpowiednie stężenie glukozy we krwi i zapobiegać jej powikłaniom. Listę zaleceń dotyczących codziennego zarządzania cukrzycą co roku aktualizuje Polskie Towarzystwo Diabetologiczne.

Oto kilka ważnych wytycznych, które osoby z cukrzycą typu 1 powinny uwzględniać w swoim codziennym życiu:

1. Regularne monitorowanie stężenia glukozy we krwi. Regularne pomiaru poziomu cukru we krwi za pomocą glukometru lub systemu ciągłego monitorowania poziomu glukozy (CGM) pozwala na śledzenie, jak organizm reaguje na różne czynniki, takie jak jedzenie, aktywność fizyczna, stres, czy zmiany w dawce insuliny.
2. Dokładne prowadzenie dzienniczka cukrzycowego. Prowadzenie dzienniczka cukrzycowego, w którym zapisuje się poziomy cukru we krwi, dawki insuliny, posiłki, aktywność fizyczną i inne czynniki wpływające na poziom cukru, może pomóc w identyfikowaniu wzorców i dostosowywaniu planu leczenia.
3. Zdrowa dieta. Osoby z cukrzycą typu 1 powinny dbać o zdrową i zbilansowaną dietę, która uwzględnia odpowiednią ilość węglowodanów, białek i tłuszczów, oraz dostosowywać dawki insuliny do spożywanych posiłków.
4. Regularna aktywność fizyczna. Regularna aktywność fizyczna może pomóc w utrzymaniu prawidłowego stężenia glukozy we krwi, poprawie wrażliwości na insulinę oraz ogólnym samopoczuciu. Przed rozpoczęciem nowego programu aktywności fizycznej zawsze warto skonsultować się z lekarzem.
5. Regularne wizyty u lekarza. Regularne wizyty u diabetologa lub innego specjalisty ds. cukrzycy są ważne w celu monitorowania stanu zdrowia, dostosowywania planu leczenia i identyfikowania ewentualnych powikłań.

Powikłania cukrzycowe

Nieleczona cukrzyca typu 1 jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia chorego. Ostre i przewlekłe powikłania cukrzycowe mogą skutecznie upośledzać narządy pacjenta. Cukrzyca typu 1 często prowadzi do ostrych powikłań, takich jak na przykład:

• Kwasica ketonowa - Jest to poważne powikłanie cukrzycy typu 1, które może wystąpić, gdy organizm nie ma wystarczającej ilości insuliny do przetwarzania glukozy na energię, a zamiast tego metabolizuje kwasy tłuszczowe w celu uzyskania energii. W wyniku tego procesu powstają ketony, które gromadzą się we krwi i prowadzą do zakwaszenia organizmu. Objawy kwasicy ketonowej mogą obejmować nudności, wymioty, zapach acetonu z ust, osłabienie, dezorientację oraz utratę przytomności. Kwasica ketonowa może być stanem zagrażającym życiu i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.
• Hipoglikemia - Jest to stan, w którym poziom glukozy we krwi jest zbyt niski. Może wystąpić u pacjentów z cukrzycą typu 1, zwłaszcza gdy podawana dawka insuliny jest zbyt wysoka w stosunku do spożytej ilości węglowodanów. Hipoglikemia może prowadzić do objawów takich jak drżenie, potliwość, uczucie głodu, zmęczenie, dezorientacja, zaburzenia widzenia oraz utrata przytomności. W przypadku nieleczonej hipoglikemii może dojść do poważnych powikłań, takich jak utrata przytomności, drgawki a nawet śpiączka.
• Ostra hiperkalcemia - Jest to stan, w którym poziom wapnia we krwi jest zbyt wysoki. Może wystąpić u pacjentów z cukrzycą typu 1, zwłaszcza w przypadku niewłaściwego zarządzania insuliną. Brak odpowiedniej ilości insuliny w organizmie prowadzi do zwiększonego uwalniania kwasów tłuszczowych, a w efekcie do hiperkalcemii. Objawy ostrej hiperkalcemii mogą obejmować osłabienie mięśni, utratę apetytu, nudności, wymioty oraz zaburzenia świadomości.

Cukrzyca typu 1 jest chorobą przewlekłą, która wymaga codziennego zarządzania i dbania o odpowiednie stężenie glukozy we krwi. Regularne monitorowanie jej stężenia , dostosowywanie dawek insuliny do posiłków, zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna oraz częste wizyty u lekarza są kluczowe w zapobieganiu powikłaniom i utrzymaniu dobrego stanu zdrowia. W przypadku cukrzycy typu 1 edukacja, samodyscyplina i wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół oraz zespołu medycznego są kluczowe dla osiągnięcia lepszej kontroli tej choroby.