Anoreksja

Czym są zaburzenia odżywiania 

Zaburzenia odżywiania to poważne schorzenia psychiczne, które charakteryzują się niezdrowym podejściem do jedzenia, masy ciała i sylwetki. Najczęściej występujące zaburzenia to anoreksja (jadłowstręt psychiczny), bulimia oraz zaburzenia odżywiania z napadami objadania się. Anoreksja prowadzi do skrajnego ograniczania jedzenia, co powoduje znaczną utratę masy ciała i wyniszczenie organizmu. 

Skąd się biorą zaburzenia odżywiania? Przyczyny są złożone i obejmują kombinację czynników genetycznych, psychologicznych, środowiskowych i społecznych. Genetyka może zwiększać podatność na rozwój tych zaburzeń, zwłaszcza jeśli w rodzinie występowały już podobne przypadki. Czynniki psychologiczne, takie jak niska samoocena, perfekcjonizm, lęk, depresja oraz trudności w radzeniu sobie ze stresem, mogą znacząco wpływać na rozwój zaburzeń odżywiania.

Środowisko i społeczeństwo również odgrywają istotną rolę w powstawaniu zaburzeń odżywiania. Presja społeczna, kult szczupłości, media promujące nierealistyczne ideały piękna oraz komentarze dotyczące masy ciała mogą wpływać na postrzeganie własnego ciała i wywoływać zaburzenia odżywiania - z tej perspektywy o zaburzeniach odżywiania mówi się czasem jako o problemie cywilizacyjnym. Traumatyczne doświadczenia życiowe, takie jak przemoc, zaniedbanie czy utrata bliskiej osoby, także mogą stanowić czynnik ryzyka.

Jakie są typy anoreksji?

Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny, dzieli się na dwa główne typy: anoreksję restrykcyjną i anoreksję bulimiczną. Oba typy mają wspólną cechę – obsesyjny lęk przed przytyciem – jednak różnią się sposobem, w jaki osoby chore radzą sobie z tym lękiem i kontrolują swoją wagę.

• Anoreksja restrykcyjna

Ten typ anoreksji charakteryzuje się skrajnym ograniczaniem spożycia kalorii. Osoby cierpiące na anoreksję restrykcyjną mają tendencję do rygorystycznego kontrolowania swojej diety, często eliminując całe grupy pokarmów i spożywając bardzo małe ilości jedzenia. Mogą również angażować się w intensywne ćwiczenia fizyczne, aby spalać kalorie i utrzymywać niską wagę. Osoby te zazwyczaj nie mają epizodów objadania się ani nie prowokują wymiotów. Anoreksja restrykcyjna jest często związana z wysokim poziomem perfekcjonizmu i surowymi standardami wobec siebie.

• Anoreksja bulimiczna (z napadami objadania się)

Osoby z anoreksją bulimiczną również dążą do utrzymania niskiej wagi, ale ich zachowania obejmują napady objadania się, po których następuje tak zwany “purging”, czyli prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających lub diuretyków. Mimo że epizody objadania się mogą być sporadyczne, prowokowanie wymiotów i inne metody kompensacyjne są stosowane regularnie, aby kontrolować wagę i unikać przytycia. Ten typ anoreksji często wiąże się z większą impulsywnością i trudnościami w kontrolowaniu zachowań w porównaniu do anoreksji restrykcyjnej.

Oba typy anoreksji mają poważne konsekwencje zdrowotne, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Wymagają kompleksowego podejścia terapeutycznego, które obejmuje leczenie medyczne, psychoterapię oraz wsparcie dietetyczne. Wczesne rozpoznanie i interwencja są kluczowe dla skutecznego leczenia i zapobiegania długotrwałym powikłaniom.

Objawy anoreksji

Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny, to poważne zaburzenie odżywiania, które charakteryzuje się skrajnym ograniczaniem spożycia pokarmów z powodu obsesyjnego lęku przed przytyciem. Choroba ta ma wiele objawów, które mogą być zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Przebieg anoreksji jest często długotrwały i skomplikowany, a jej objawy mogą być różnorodne i zmieniać się w miarę postępu choroby.

Fizyczne objawy anoreksji:

• Znaczna utrata masy ciała. Osoby z anoreksją tracą na wadze do poziomu znacznie poniżej normy dla swojego wieku i wzrostu. Utrata masy ciała o co najmniej 15% w stosunku do oczekiwanej wagi może być wskaźnikiem anoreksji.

1. Niedożywienie. Skrajne ograniczenie kalorii prowadzi do niedoborów żywieniowych, co wpływa na cały organizm. Osoby te mogą doświadczać osłabienia, zmęczenia, zawrotów głowy oraz spadku energii.
2. Zanik miesiączki. U kobiet jednym z charakterystycznych objawów anoreksji jest brak miesiączki przez co najmniej trzy kolejne cykle.
3. Problemy skórne i włosowe. Skóra staje się sucha i blada, włosy mogą wypadać, a na ciele mogą pojawić się cienkie, delikatne włosy.
4. Problemy z układem krążenia. Osoby z anoreksją mogą doświadczać niskiego ciśnienia krwi, bradykardii (wolnego tętna) oraz uczucia zimna, zwłaszcza w kończynach.
5. Problemy z układem pokarmowym. Anoreksja może prowadzić do zaparć, bólów brzucha i innych dolegliwości żołądkowo-jelitowych.

Psychiczne objawy anoreksji:

1. Obsesja na punkcie jedzenia i wagi. Osoby z anoreksją są nadmiernie skoncentrowane na jedzeniu, kaloriach, wadze i diecie. Często liczą kalorie, ważą się kilka razy dziennie i unikają jedzenia w towarzystwie innych.
2. Zaburzony obraz własnego ciała. Chorzy na anoreksję mają zniekształcone postrzeganie swojego ciała. Widzą siebie jako otyłych, mimo że są skrajnie niedożywieni.
3. Perfekcjonizm i surowa samokrytyka. Anoreksja często idzie w parze z wysokim poziomem perfekcjonizmu i niską samooceną. Osoby chore stawiają sobie nierealistycznie wysokie wymagania i są bardzo krytyczne wobec siebie.
4. Lęk przed przytyciem. Intensywny lęk przed przybraniem na wadze sprawia, że osoby z anoreksją unikają jedzenia i stosują różne metody kontrolowania wagi, takie jak intensywne ćwiczenia fizyczne.
5. Izolacja społeczna. Chorzy często wycofują się z życia społecznego, unikają spotkań towarzyskich i rodzinnych, zwłaszcza tych związanych z jedzeniem.

Przebieg anoreksji

Anoreksja często zaczyna się niewinnie, od próby schudnięcia lub przyjęcia zdrowego stylu życia. Z czasem jednak dochodzi do skrajnego ograniczania jedzenia, co prowadzi do znacznego spadku masy ciała i wyniszczenia organizmu. W miarę postępu choroby, objawy stają się coraz bardziej nasilone i mogą prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, w tym uszkodzenia narządów wewnętrznych, osteoporozy, zaburzeń hormonalnych oraz problemów z sercem. W skrajnych przypadkach anoreksja może prowadzić do śmierci.

Leczenie jadłowstrętu psychicznego jest skomplikowane i wymaga współpracy zespołu specjalistów, w tym lekarzy, dietetyków i psychoterapeutów. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie objawów i podjęcie odpowiednich kroków, aby pomóc osobie chorej wrócić do zdrowia.

Jak sprawdzić czy mam anoreksję? Diagnozowanie anoreksji

Diagnozowanie anoreksji jest złożonym procesem, który wymaga współpracy różnych specjalistów, w tym lekarzy, psychologów i dietetyków. Proces diagnozy obejmuje kilka etapów, z których każdy jest kluczowy dla prawidłowego rozpoznania choroby i zaplanowania odpowiedniego leczenia.

• Wywiad medyczny i psychologiczny

Pierwszym krokiem w diagnozowaniu anoreksji jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu medycznego i psychologicznego. Lekarz lub psycholog zbiera informacje na temat historii zdrowia pacjenta, nawyków żywieniowych, poziomu aktywności fizycznej, a także jego myśli i uczuć związanych z jedzeniem i masą ciała. Ważne jest również uzyskanie informacji o wszelkich wcześniejszych problemach zdrowotnych, leczeniu, a także o obecności zaburzeń odżywiania w rodzinie.

• Badanie fizykalne

Kolejnym etapem jest dokładne badanie fizykalne. Lekarz ocenia ogólny stan zdrowia pacjenta, mierzy masę ciała, wzrost oraz wskaźnik masy ciała (BMI). Sprawdza również objawy niedożywienia, takie jak sucha skóra, wypadanie włosów, zanikanie mięśni, niskie ciśnienie krwi, bradykardia (wolne tętno) i inne objawy fizyczne charakterystyczne dla anoreksji.

• Testy laboratoryjne

W celu oceny stanu zdrowia pacjenta i wykluczenia innych chorób, które mogą powodować utratę masy ciała, lekarz może zlecić różnorodne testy laboratoryjne. Mogą one obejmować badania krwi, aby sprawdzić poziom elektrolitów, glukozy, hormonów, a także funkcje nerek i wątroby. Badania te pomagają również ocenić stopień niedożywienia i jego wpływ na organizm.

• Ocena psychologiczna

Psycholog lub psychiatra może przeprowadzić szczegółową ocenę psychologiczną, aby lepiej zrozumieć myśli, uczucia i zachowania pacjenta związane z jedzeniem, masą ciała i własnym wizerunkiem. Może to obejmować standardowe kwestionariusze i wywiady, które pomagają ocenić nasilenie anoreksji oraz inne współwystępujące problemy psychiczne, takie jak depresja czy lęk.

Anoreksja jest diagnozowana na podstawie kryteriów diagnostycznych określonych w Podręczniku Diagnostycznym i Statystycznym Zaburzeń Psychicznych (DSM-5). 

Kryteria te obejmują:

• Znaczną utratę masy ciała poniżej minimalnej normy dla wieku, płci i wzrostu.
• Intensywny lęk przed przytyciem lub zachowaniami zapobiegającymi przybieraniu na wadze, mimo niskiej masy ciała.
• Zaburzony obraz własnego ciała, nadmierne skupienie na wadze lub sylwetce, wpływające na samoocenę.

Po postawieniu diagnozy, kluczowe jest regularne monitorowanie stanu zdrowia pacjenta oraz postępów w leczeniu. Obejmuje to regularne wizyty kontrolne u lekarza, psychologa oraz dietetyka, którzy wspólnie pracują nad opracowaniem i realizacją planu terapeutycznego.

Leczenie anoreksji

Leczenie anoreksji jest złożonym procesem, który wymaga interdyscyplinarnego podejścia, obejmującego zarówno terapię psychologiczną, jak i interwencje medyczne oraz dietetyczne. Skuteczne leczenie anoreksji polega na przywróceniu zdrowej masy ciała, poprawie stanu psychicznego pacjenta oraz edukacji na temat zdrowego odżywiania i obrazu własnego ciała.

Terapia psychologiczna

1. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) - jest jedną z najczęściej stosowanych metod leczenia anoreksji. Pomaga pacjentom zrozumieć i zmienić negatywne myśli i zachowania związane z jedzeniem, masą ciała i wizerunkiem własnego ciała. Terapia ta uczy także zdrowych strategii radzenia sobie ze stresem i emocjami.

2. Terapia rodzinna - w szczególności w przypadku młodzieży, terapia rodzinna jest niezwykle ważna i może przynieść pozytywny skutek w leczeniu anoreksji. Metoda ta angażuje całą rodzinę w proces leczenia, pomagając rodzicom wspierać dziecko w zdrowym odżywianiu i powrocie do zdrowia.

3. Terapia grupowa - grupowa terapia oferuje wsparcie ze strony osób z podobnymi doświadczeniami, co może być motywujące i pomocne w procesie leczenia.

Leczenie szpitalne

W ciężkich przypadkach, gdy masa ciała pacjenta jest niebezpiecznie niska lub istnieje ryzyko poważnych powikłań zdrowotnych, konieczne może być leczenie szpitalne. Zapewnia ono intensywną opiekę medyczną oraz wsparcie psychologiczne.

Wsparcie dietetyczne

1. Indywidualny plan żywieniowy. Dietetyk opracowuje plan żywieniowy dostosowany do potrzeb pacjenta, mający na celu stopniowe zwiększanie spożycia kalorii i przywracanie zdrowej masy ciała. Plan ten uwzględnia preferencje żywieniowe pacjenta oraz ewentualne alergie i nietolerancje pokarmowe.

2. Edukacja żywieniowa. Edukacja na temat zdrowego odżywiania, zrozumienia potrzeb energetycznych organizmu oraz roli różnych składników odżywczych jest kluczowa dla długoterminowego sukcesu w leczeniu anoreksji.

Farmakoterapia

W niektórych przypadkach lekarz może przepisać leki, które pomagają w leczeniu współistniejących zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy lęk. Leki te mogą wspierać proces terapeutyczny i poprawić ogólny stan psychiczny pacjenta.

Podsumowanie
Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny, to poważne zaburzenie odżywiania charakteryzujące się obsesyjnym lękiem przed przytyciem i skrajnym ograniczeniem spożycia pokarmów. Choroba ta prowadzi do znacznej utraty masy ciała, niedożywienia i wyniszczenia organizmu. Istnieją dwa główne typy anoreksji: restrykcyjna, polegająca na rygorystycznym ograniczaniu kalorii, oraz bulimiczna, obejmująca napady objadania się i prowokowanie wymiotów. 
Diagnozowanie anoreksji wymaga szczegółowego wywiadu medycznego, badań fizykalnych i testów laboratoryjnych oraz oceny psychologicznej. Leczenie jest kompleksowe i obejmuje terapię psychologiczną, wsparcie dietetyczne oraz opiekę medyczną. Kluczowe znaczenie ma wczesne rozpoznanie i podjęcie leczenia, aby zapobiec poważnym powikłaniom zdrowotnym. Właściwe wsparcie i zaangażowanie specjalistów oraz rodziny są niezbędne dla skutecznego powrotu do zdrowia i poprawy jakości życia pacjenta.

FAQ - pytania i odpowiedzi 

Ile kg niedowagi to anoreksja?
Anoreksja jest diagnozowana, gdy masa ciała pacjenta spada poniżej prawidłowej lub oczekiwanej masy ciała o co najmniej 15%. Oznacza to, że jeśli dana osoba powinna ważyć 60 kg, anoreksja może być rozpoznana, gdy jej waga spadnie poniżej 51 kg. Ważnym wskaźnikiem jest także BMI (Body Mass Index), który dla osób z anoreksją często wynosi mniej niż 17,5.

Jakie są pierwsze objawy anoreksji?
Pierwsze objawy anoreksji z reguły obejmują:

• Znaczny spadek masy ciała.
• Nadmierny lęk przed przytyciem.
• Ograniczanie jedzenia i unikanie posiłków.
• Intensywne ćwiczenia fizyczne.
• Wysoka samoocena związana z masą ciała i sylwetką.
• Niedożywienie i osłabienie organizmu.
• Zanik miesiączki u kobiet.

Jak zachowuje się osoba chora na anoreksję?
Osoba chorująca na anoreksję często wykazuje zachowania związane z unikaniem jedzenia, kłamie na temat spożycia pokarmów, intensywnie ćwiczy, a także wykazuje nadmierny lęk przed przytyciem. Może również prowokować wymioty, stosować środki przeczyszczające oraz diuretyki. Zachowania te prowadzą do wyniszczenia organizmu i poważnych powikłań zdrowotnych.

Czym grozi anoreksja?
Anoreksja prowadzi do poważnych powikłań zdrowotnych, które mogą być zagrażające życiu. Wyniszczenie organizmu, niedożywienie, zaburzenia hormonalne oraz metaboliczne, osłabienie mięśni i kości, problemy z sercem, a także problemy psychiczne, takie jak depresja i lęk, to tylko niektóre z konsekwencji. Leczenie anoreksji jest kompleksowe i obejmuje zarówno terapię psychologiczną, jak i leczenie somatyczne.