Nikt nie lubi chorować; dla wielu osób nawet popularne przeziębienie bywa dużym problemem utrudniającym codzienne życie. Jednak pomimo to, niektóre choroby, być może ze względu na swoją powszechność, bywają bagatelizowane. To duży problem, szczególnie że w wielu przypadkach proste działania profilaktyczne mogłyby uchronić przed rozwinięciem się choroby. Podobnie sprawa wygląda w przypadku osteoporozy, na którą cierpią niemal dwa miliony Polaków. Czym jest osteoporoza, jakie są przyczyny osteoporozy, jak jej zapobiegać i leczyć? To pytania, na które odpowiadamy w tym artykule!
Cichy złodziej kości - osteoporoza
Osteoporoza, nazywana czasem cichym złodziejem kości, stanowi dość powszechną chorobę, na którą cierpią zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Osteoporoza zazwyczaj rozwija się po 50 roku życia; pomimo to działania profilaktyczne, które zmniejszają szansę zachorowania, zaczynają się jeszcze w okresie prenatalnym człowieka.
Układ kostny rozwija się wraz z wiekiem, od dziecka, aż do dorosłości. Jeszcze w okresie życia płodowego dbać można o to, by dostarczane dziecku witaminy i minerały pomagały budować skuteczne podstawy pod późniejszy rozwój kości. Szczytowa gęstość kości, z którą rodzi się każdy człowiek, można obniżyć przez na przykład nieodpowiednią dietę czy niewielką aktywność fizyczną - chociaż w okresie dziecięcym niekoniecznie będzie to problemem, w przyszłości może zaowocować na przykład rozwinięciem osteoporozy.
Zrzeszotnienie kości, jak również określa się osteoporozę, to problem zdrowotny, który objawia się stopniowym zmniejszeniem gęstości mineralnej kości postępującym wraz z wiekiem. Bardzo często choroba wykrywana jest przypadkiem, zazwyczaj dopiero podczas osteoporotycznego złamania kości. Jakie są czynniki ryzyka choroby?
Zrzeszotnienie kości, jak również określa się osteoporozę, to problem zdrowotny, który objawia się stopniowym zmniejszeniem gęstości mineralnej kości postępującym wraz z wiekiem. Bardzo często choroba wykrywana jest przypadkiem, zazwyczaj dopiero podczas osteoporotycznego złamania kości. Jakie są czynniki ryzyka choroby?
Czynniki ryzyka osteoporozy - przyczyny powstawania choroby
Istnieje szereg czynników i potencjalnych przyczyn rozwoju osteoporozy. Ich znajomość może prowadzić do wcześniejszego wykrycia choroby, co z kolei ułatwi jej leczenie.
Przede wszystkim - jedną z najważniejszych przyczyn prowadzących do pojawienia się osteoporozy u chorego jest nieodpowiednia dieta. Białko, wapń, witamina D; wszystkie te składniki odżywcze wpływają na kości. Ich niedobór wpływa na organizm nie tylko w zakresie całego szkieletu, ale również innych układów organizmu. Używki, takie jak tytoń i alkohol, mogą z kolei w sposób negatywny oddziaływać na gęstość kośćca, podobnie jak niski poziom aktywności fizycznej. Oprócz tego osteoporozę wywoływać mogą leki, w tym na przykład środki farmakologiczne przyjmowane w celu stabilizowania pracy tarczycy, glikokortykosteroidy czy inhibitory pompy protonowej.
Wyróżnia się także szereg czynników ryzyka niezależnych od podejmowanych przez chorego decyzji (czyli na przykład diety). Są to między innymi:
- płeć - z powodu osteoporozy cierpią w zdecydowanej większości kobiety
- wiek - osteoporoza najczęściej dotyka osób po 50 roku życia
- genetyka - rodzinne skłonności do złamań, osteoporozy i innych chorób kości
- choroby współtowarzyszące - wiele chorób może zwiększać ryzyko zachorowania na osteoporozę na przykład przez konieczność przyjmowania niektórych leków
- wady wrodzone - na przykład problemy z wchłanianiem wapnia, zespoły złego wchłaniania witamin, choroby układu pokarmowego
Czynniki ryzyka i przyczyny osteoporozy są zależne od postaci osteoporozy.
Wyróżnia się dwa rodzaje osteoporozy - osteoporozę pierwotną i wtórną.
Osteoporoza pierwotna to najczęściej występująca forma osteoporozy, która wiąże się z bezpośrednio z procesem starzenia i powiązanym z nim zmniejszaniem się masy kostnej. Ten rodzaj osteoporozy pojawia się zwłaszcza u kobiet w wieku okołomenopauzalnym i zakłada się, że najczęściej powiązany jest z problemami hormonalnymi (niedobór testosteronu u mężczyzn, niższy poziom estrogenów u kobiet).
Osteoporoza wtórna to rzadziej występująca forma choroby, której występowanie wiązane jest z przyjmowanymi lekami, zaburzeniami odżywiania, chorobami. Osteoporoza wtórna może występować u osób w każdym wieku, w tym także u dzieci. Z uwagi na to, że osteoporoza wtórna często bywa wynikiem zaniedbań związanych z brakiem ruchu, nieprzestrzeganiem zasad zdrowego odżywiania itp - WHO uznaje aktualnie osteoporozę za chorobę cywilizacyjną, której występowanie w najbliższym czasie będzie jedynie rosło.
Osteoporoza swoją potoczną nazwę zawdzięcza temu, że bardzo często nie daje wczesnych objawów. Nawet podczas złamań osteoporotycznych - dotyczących najczęściej kręgosłupa, szyjki kości udowej i nadgarstków - zdarza się, że osteoporoza nie zostaje potraktowana należycie poważnie.
Złamania kręgów, niezwykle poważne, powodują problemy z posturą, dolegliwości bólowe, niesprawność. Często złamania tego rodzaju przebiegają w sposób niezauważalny dla chorych, jako następstwo kichnięcia czy schylenia się; z uwagi na to objawy osteoporozy często są bagatelizowane. Rzadziej złamaniom towarzyszy nagły ból i napięcie mięśni, które częściej prowadzą do wizyty w przychodni czy szpitalu celem diagnostyki problemu.
Złamania kości udowych oraz nadgarstków - często występujące jako efekt osteoporozy - są natomiast bagatelizowane jako naturalny objaw starości.
Chociaż sama osteoporoza nie jest chorobą śmiertelną samą w sobie - prowadzić może do wielu poważnych złamań, które w efekcie mogą prowadzić do poważnych powikłań, wśród których znajduje się także ryzyko zgonu. Dlatego tak ważne jest, aby jej nie lekceważyć.
Diagnozowanie osteoporozy
Osteoporoza to przewlekła i powszechna choroba, która prowadzi do zmniejszenia gęstości mineralnej kości i powstawania tak zwanej kości gąbczastej, pełnej ubytków i skorej do złamań. Bezpośrednio - poprzez ryzyko wystąpienia złamań - zagraża zdrowiu i życiu chorego. Czy w związku z tym rozpoznanie osteoporozy należy do czynności trudnych?
Pierwszym krokiem do rozpoznania i rozpoczęcia leczenia osteoporozy jest możliwie najwcześniejsze wykrycie objawów osteoporozy. Nawet jeśli nie są one dostrzegalne - osoby z grupy ryzyka, w szczególności kobiety po 60 roku życia, powinny regularnie wykonywać badania w kierunku diagnozowania osteoporozy.
Narzędziem diagnostycznym, którego zalet nie sposób jest przecenić, jest kalkulator FRAX. Jest to rodzaj dostępnego w internecie formularza, który na podstawie wpisanych przez pacjenta danych (takich jak na przykład wiek czy przebyte złamania) jest w stanie ustalić przypuszczalne ryzyko zachorowania na osteoporozę w ciągu najbliższych kilku lat, co może stanowić odpowiedni bodziec do tego, by chory udał się do lekarza.
Badaniem powszechnie wykorzystywanym w diagnostyce kości jest densytometria kości techniką DEXA. Pozwala ona na ocenę gęstości mineralnej kości i stanu tkanki kostnej.
Dodatkowe badania, które pozwolą ustalić charakter złamań i rozpoznać osteoporozę - to na przykład badania radiologiczne, tomografia i zestawy badań indywidualnie dobierane do pacjenta w celu określenia przyczyn osteoporozy (morfologia krwi, badanie nerek, badanie wątroby).
Skuteczne leczenie osteoporozy
Lepiej zapobiegać, niż leczyć - to przysłowie, które sprawdza się także w przypadku osteoporozy. Co zrobić, kiedy na zapobieganie chorobie jest już za późno? Na szczęście - istnieją sposoby na to, by skutecznie radzić sobie z osteoporozą.
Głównym celem leczenia osteoporozy jest zapobieganie złamaniom i dalszej degradacji szkieletu. Pod wpływem rozwoju osteoporozy urazy i złamania kości promieniowej, kości udowej, kości przedramienia i innych - są zdecydowanie bardziej prawdopodobne i prowadzą do groźniejszych następstw.
Z pomocą przychodzą odpowiednie sposoby leczenia osteoporozy, które pozwalają na to, by zapobiegać złamaniom kości, utrzymując chorego w zdrowiu do późnej starości.
Podstawą radzenia sobie z osteoporozą jest zlikwidowanie wszystkich czynników ryzyka, na które posiada się wpływ. Mowa tu na przykład o używkach, złej diecie i innych.
Drugim krokiem w leczeniu osteoporozy jest najczęściej suplementacja wapnia i witaminy D. Witamina D stanowi związek, który jest bezwzględnie konieczny, by tkanka kostna mogła zdrowo funkcjonować. Nawet odpowiednio zbilansowana dieta, która stanowi konieczność w terapii osteoporozy, nie zawsze jest w stanie zagwarantować wysoki poziom witaminy D; w takim przypadku, konieczna może być jej suplementacja. Sprawa podobnie ma się z wapniem, którego poziom wydalania z moczem oraz stężenie we krwi - należy regularnie badać w ramach walki z osteoporozą.
Elementem terapii osteoporozy są również leki zmniejszające ryzyko złamań kości. Działają one w różny sposób - część z nich zwiększa gęstość mineralną kości, inne redukują jej utratę, a ich dobór uzależniony jest od indywidualnej sytuacji chorego. Wśród nich wyróżnia się na przykład ranelinian strontu, teryparatyd, bisfosfoniany, raloksyfen czy denozumab.
W osteoporozie wtórnej kluczem do skutecznego leczenia jest znalezienie powodu powstania choroby; najczęściej wymaga to zmiany przyjmowanych przez chorego leków, ograniczeniu ich dawki lub suplementacji witamin i minerałów.
W chorobach przewlekłych stawów, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie stawów kręgosłupa i inne - wykorzystuje się metody leczenia dostosowane do problemu.
Chociaż całkowite wyleczenie osteoporozy nie jest możliwe - istnieją metody leczenia, które skutecznie poprawiają codzienność chorego, redukując urazy tkanki kostnej, zapobiegając powikłaniom np. dbanie o prawidłową dietę i podaż minerałów i witamin. Właśnie dlatego osteoporozy nie powinno się lekceważyć, a z jej pierwszymi objawami - lub jedynie będąc w grupie bezpośredniego ryzyka zachorowania - należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który z pewnością pomoże poradzić sobie z wykryciem i leczeniem osteoporozy
