Ból ucha

Ból to nieprzyjemne doznanie, które najczęściej pojawia się jako objaw choroby lub urazu, informując pacjenta o nieprawidłowym działaniu organizmu. Zapowiedzią jednej z wielu możliwych chorób jest na przykład ból ucha - często silny rodzaj bólu, pojawiający się jako symptom jednego z licznych schorzeń. Skąd bierze się ból ucha, jak diagnozuje się jego przyczyny i jak sobie z nim radzić? To pytania, na które odpowiedzi poznać można czytając nasz artykuł!

Ból - co to takiego?

Ból to ważny sygnał ostrzegawczy płynący z naszego organizmu. Określany jako nieprzyjemne doznanie, ból nierozłącznie powiązany jest z uczuciem dyskomfortu fizycznego i psychicznego.

Zintensyfikowanie bólu pozwala ocenić skala bólu; warto jednak pamiętać, że ból to odczucie bardzo subiektywne, a jego odczuwanie uzależnione jest od indywidualnej wytrzymałości każdego człowieka.

Nie da się ukryć tego, że ból - zarówno ostry, przewlekły czy przetrwały - stanowi poważne obciążenie nie tylko fizyczne, ale również psychiczne.

Budowa ucha

Ucho to narząd słuchu, który obecny jest nie tylko u ludzi, ale i wszystkich kręgowców, pełniący wiele ważnych funkcji. Ucho odpowiada nie tylko za zmysł słuchu, czyli możliwość odbierania fal dźwiękowych, ale również za zmysł równowagi. Na narząd, który nazywamy uchem, składają się następujące części: ucho wewnętrzne, ucho środkowe i ucho zewnętrzne.

Ucho zewnętrzne składa się z przewodu słuchowego zewnętrznego, oddzielonego od ucha środkowego błoną bębenkową, oraz małżowiny usznej, która zbudowana jest z chrząstki. Rozróżnia się również różne części samej małżowiny, takie jak na przykład muszla, skrawek czy grobelka. To właśnie małżowina jest pierwszą częścią ucha, która skupia dźwięk, następnie przekazując go do zewnętrznego przewodu słuchowego.

Przewód słuchowy zewnętrzny (kanał słuchowy), wygięty w kształt podobny do litery “S”, ma około 4 centymetrów długości. To właśnie w przewodzie słuchowym tworzy się woskowina uszna. Przewód odpowiada za dalszy przepływ dźwięku do błony bębenkowej.

Ucho środkowe wzmacnia fale dźwiękowe, pozwalając na ich dotarcie do ucha wewnętrznego. W jamie ucha środkowego znajdują się kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko), dzięki którym dźwięk zostaje odpowiednio wzmocniony. W uchu środkowym znajduje się również trąbka Eustachiusza, czyli trąbka słuchowa, odpowiadająca za wyrównywanie ciśnienia po obu stronach błony. To właśnie z trąbką słuchową związane są specyficzne odczucia zatkanego ucha, pojawiające się na przykład podczas lądowania samolotem.

Ucho wewnętrzne przekształca dźwięk na impulsy nerwowe, jednocześnie pełniąc także funkcję zmysłu równowagi. Za kosteczkami słuchowymi ucha środkowego znajdują się elementy ucha wewnętrznego - przedsionek, ślimak i kanały półkoliste. Dzięki błędnikowi mózg otrzymuje impulsy, które gwarantują właściwe odbiór wrażeń słuchowych. Właściwym narządem równowagi są kanały półkoliste.

Jak można się domyślić - większość z elementów, które wspólnie tworzą narząd słuchu, jakim jest ucho, podatnych jest na infekcje czy uszkodzenia mechaniczne, które mogą wywoływać ból.

Znajdź przychodnie Jutro Medical w Twoim mieście:

• przychodnie NFZ Warszawa
• przychodnie NFZ Kraków
• przychodnie NFZ Wrocław
• przychodnie NFZ Gdańsk
• przychodnie NFZ Łódź
• przychodnie NFZ Poznań
• przychodnie NFZ Białystok

Ból ucha u dorosłych - przyczyny

• Ból ucha może być spowodowany wieloma schorzeniami i urazami. Warto przyjrzeć się bliżej kilku rodzajom infekcji i urazów, by poznać najczęstsze przyczyny bólu ucha:
• Barotrauma - inaczej: uraz ciśnieniowy. To uszkodzenie błony bębenkowej, które powodowane jest przez nagłą zmianę ciśnienia, pojawiające się na przykład w trakcie podróży samolotem czy podczas nurkowania. Oprócz bólu barotraumie towarzyszą także zawroty głowy, kłopoty ze słuchem i zaburzenia równowagi. Z urazem ciśnieniowym należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza, gdyż schorzenie może prowadzić do wielu powikłań.
• Otalgia - o otalgii mówimy, mając na myśli napadowy ból ucha, który występuje bez stwierdzenia choroby czy urazu. Zazwyczaj związany jest uciskiem na nerwy, m.in. nerw trójdzielny, nerw językowo-gardłowy lub nerw błędny. Otalgię dzieli się na wtórną i pierwotną. Mówiąc o otalgii wtórnej, mamy na myśli ból występujący z powodu nieprawidłowości występującej poza uchem, natomiast otalgia pierwotna może wynikać na przykład z infekcji w obrębie ucha. Przyczyny otalgii często łączą się z infekcjami nosogardła, takimi jak na przykład ropnie migdałków, stany zapalne gardła, zębów.
• Zapalenie trąbki Eustachiusza - ból często pojawia się podczas stanu zapalnego trąbki, który powstaje w wyniku utraty drożności kanału. Prowadzić mogą do tego infekcje nosa i nosogardła; przeniesienie infekcji wywołać może na przykład ostre zapalenie ucha środkowego. Inne objawy zapalenia trąbki to na przykład ucisk we wnętrzu ucha, problemy ze słuchem, szumy i trzaski występujące w trakcie ziewania czy przełykania.
• Zapalenie wyrostka sutkowatego. Wyrostek sutkowaty to element kości skroniowej położonej w obrębie głowy za uchem. Jego zapalenie to forma powikłania po bakteryjnym zapaleniu ucha środkowego. Oprócz miejscowego bólu podczas palpacji - do objawów należą także gorączka, pogorszenie słuchu i ropny wyciek z wnętrza ucha.
• Zapalenie ucha zewnętrznego. Zapalenie ucha zewnętrznego może przybierać wiele form, takich jak na przykład ropień małżowiny albo półpasiec uszny, którego efektem może być porażenie nerwu twarzowego, ale może ograniczać się również jedynie do bólu i uczucia zatkania ucha. Zapalenie ucha zewnętrznego często występuje u osób korzystających z basenów oraz kąpieli w morzu. Powód zakażenia może być zróżnicowany; zarówno bakteryjny, jak i grzybiczy czy wirusowy. Inne oprócz bólu objawy zapalenia ucha to na przykład gorączka, wyciek z ucha, wymioty czy problemy ze słuchem.
• Urazy mechaniczne - krwiaki, oparzenia, odmrożenia, zatkanie ucha przez ciało obce lub odkładającą się wydzielinę uszną.
• Nowotwory. Mowa tu nie tylko o nowotworach małżowiny czy ucha środkowego, ale także o innych rodzajach nowotworów, takich jak nowotwór kręgosłupa czy wiele rodzajów nowotworów jamy ustnej, które mogą prowokować ból ucha.
• Wiele różnorodnych chorób nosogardła, gardła i krtani - takich jak na przykład zapalenie ślinianek, migdałków, gardła, zapalenie zęba (w szczególności stany zapalne związane z “zębami mądrości”).

Ból ucha u dzieci

Ból ucha to problem, który często pojawia się u dzieci. Dzieje się tak ze względu na różnice anatomiczne między budową ucha dzieci i dorosłych. Krótszy przewód łączący ucho środkowe i gardło - jest u dzieci częstą przyczyną stanów zapalnych ucha. Z tego powodu częstym powikłaniem zapalenia gardła jest zapalenie i ból ucha. To właśnie ostry stan zapalny ucha środkowego jest jedną z częstszych przyczyn bólu ucha u najmłodszych. Ból ucha może być spowodowany także urazami mechanicznymi, do których może dojść w czasie zabawy czy podczas czyszczenia uszu. W przypadku zapalenia ucha u najmłodszych najlepiej jest zrezygnować z domowych sposobów na ból ucha, skupiając się na leczeniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym - oczywiście po konsultacji z lekarzem.

By zmniejszyć szansę zachorowania dziecka na zapalenie ucha, warto jest zdecydować się na działania profilaktyczne, do których zalicza się szczepienie dziecka przeciwko grypie, dbanie o higienę nosa i uszu, ograniczenie kontaktów z innymi dziećmi (szczególnie w tzw. “sezonie chorobowym”), karmienie piersią noworodków (przez okres co najmniej 6 miesięcy).

Objawy bólu ucha

Ból ucha to przypadłość, której często towarzyszy szereg innych objawów. Ich obserwacja może ułatwić diagnozę, dzięki której lekarz z łatwością odnajdzie przyczynę bólu i wdroży formę leczenia dopasowaną do indywidualnych potrzeb pacjenta. Specyficzne objawy towarzyszące bólowi ucha to na przykład:

• ropny wyciek z ucha (najczęściej pojawiający się przy infekcji bakteryjnej)
• swędzenie i gęsty wyciek z ucha (częsty symptom infekcji grzybiczych)
• guzki i uwypuklenia w okolicach ucha (potencjalne nowotwory, czyrak)
• inne zmiany skórne, rumień czy wysypka (objaw problemów dermatologicznych)
• ból promieniujący w konkretnym kierunku (może wskazywać na pierwotną przyczynę, na przykład: stan zapalny zęba)

Diagnozowanie bólu ucha

Rozpoznanie przyczyny bólu ucha nie zawsze jest sprawą prostą, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że za dolegliwości bólowe może odpowiadać wiele różnych chorób i urazów.

Właśnie dlatego ważną podstawą diagnostyki jest wywiad lekarski, w trakcie którego lekarz pierwszego kontaktu jest w stanie ustalić wszystkie pozostałe symptomy obserwowane przez chorego. Pozwala to na skuteczne ograniczenie zakresu potencjalnych przyczyn bólu.

Kolejnym ważnym badaniem jest badanie otoskopowe, wykonywane za pomocą wziernika, umożliwiające obejrzenie wnętrza ucha w powiększeniu, oceniając stan kanału słuchowego czy błony bębenkowej. Do podstawowych badań diagnostycznych należy również badanie gardła, nosa i węzłów chłonnych, oraz badanie słuchu.

Na podstawie powyższych badań lekarz może zdecydować o diagnozie - lub konieczności wykonania dodatkowych badań, takich jak na przykład tomografia komputerowa.

Po ustaleniu diagnozy - lekarz zaproponuje dopasowaną do sytuacji chorego formę terapii, która nie tylko uśmierzy ból, ale również zlikwiduje jego przyczynę.

Leczenie bólu ucha

W terapii bólu wielu chorych decyduje się na domowe sposoby leczenia bólu ucha. Warto pamiętać, że chociaż w wielu przypadkach mogą przynieść one oczekiwaną poprawę, w innych mogą zdecydowanie zaszkodzić choremu. Właśnie dlatego metody domowe, bazujące często na zaletach ziół czy fizykoterapii, powinny być realizowane jako element farmakoterapii ustalonej z lekarzem.

Ciepłe okłady, kompresy z mięty, krople z oliwy - mogą znaleźć swoje zastosowanie. Na ten sposób walki z bólem nie należy jednak decydować się przed rozpoznaniem natury problemu.

We wczesnych fazach bólu ucha ulgę mogą przynieść leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, takie jak na przykład paracetamol czy ibuprofen. Niestety, nie pomogą one wyleczyć infekcji, za którą odpowiada patogen bakteryjny czy grzybiczy. W przypadku określonych stanów zapalnych ucha konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii.

Bardzo często antybiotyk przyjmowany jest w formie kropli, które należy regularnie aplikować do wnętrza ucha.

Zapchane czy zablokowane ucho to problem, który można rozwiązać płukaniem ucha. Trzeba jednak pamiętać, by zabieg wykonywany był przez lekarza lub wykwalifikowaną pielęgniarkę W podobnym celu można stosować także środki rozrzedzające wydzielinę uszną.

Warto pamiętać, by nie lekceważyć i nie bagatelizować bólu ucha. Chociaż w większości przypadków za jego powstanie odpowiadają nieskomplikowane infekcje - należy pamiętać o tym, że pozostawione same sobie mogą prowadzić do przykrych powikłań.