Choroba Parkinsona

Choroby wieku starczego to szereg tych chorób, które najczęściej obejmują swoim działaniem seniorów. Osoby starsze narażone są na wiele problemów zdrowotnych, takich jak na przykład reumatyzm, osteoporoza czy choroba Alzheimera, które najczęściej rozwijają się właśnie u pacjentów w podeszłym wieku. Na szczególną uwagę wśród chorób kojarzonych z wiekiem starczym zasługuje choroba Parkinsona. Skąd bierze się choroba Parkinsona, jak ją rozpoznać i leczyć? To pytania, na które odpowiadamy w naszym artykule.

Choroby wieku podeszłego

Wraz z wiekiem ciało człowieka przestaje funkcjonować tak dobrze, jak ma to miejsce w czasach młodości. Powszechnie pojawiają się problemy układu oddechowego, kostnego czy nerwowego - u osób starszych zmniejsza się pojemność płuc, wytrzymałość kości, żył i innych elementów organizmu. Czynniki genetyczne, uwarunkowania środowiskowe, stres i niezdrowy tryb życia - także obciążają ciało, co po wielu latach może skutkować negatywnym wpływem na pacjenta.

Wbrew pozorom choroby wieku podeszłego to w wielu przypadkach nie tylko te jednostki chorobowe, które pojawiają się wyłącznie u osób starszych. Warto pamiętać o tym, że chociaż ryzyko ich pojawienia wzrasta wraz z wiekiem, to mogą występować także u osób w wieku średnim, a nawet młodszym. Czasem również pierwsze symptomy, zapowiadające chorobę wieku podeszłego, można zaobserwować, zanim na dobre rozwinie się ona u pacjenta. Właśnie dlatego warto znać ich najważniejsze objawy. Odpowiednio dbając o zdrowie przez całe swoje życie, stosując działania profilaktyczne i zalecenia lekarzy, można uniknąć wielu problemów zdrowotnych, które należą do grupy chorób ujawniających się w wieku starczym.

Obok choroby Parkinsona - inne najczęściej występujące choroby wieku podeszłego to między innymi:

• choroba Alzheimera,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroby nowotworowe,
• cukrzyca,
• otępienie starcze.

Choroby wieku podeszłego często zaliczają się także do innych grup schorzeń. Na przykład cukrzyca, której zachorowalność wzrasta wraz z wiekiem, uznawana jest także za chorobę cywilizacyjną.

Choroba Parkinsona - podstawowe informacje

Choroba Parkinsona jest schorzeniem, które znane jest ludzkości od zarania dziejów. Rozpoznawane w starożytności zarówno w medycynie wschodniej jak i zachodniej, od wielu lat pozostaje w centrum zainteresowania lekarzy na całym świecie. Nie dziwi zatem to, że współcześnie o chorobie Parkinsona wiemy dużo.

Nomenklaturę związaną z chorobą usystematyzował w 1817 roku angielski lekarz, James Parkinson. W swoim eseju rozpoznał i opisał objawy choroby na podstawie sześciu zbadanych przypadków, które miał okazję studiować w ramach swojej praktyki lekarskiej. Wcześniej do opisania problemu przyczynili się także Sylvius de la Boe i Boissier de Sauvage.

Parkinson, w dniu urodzin którego obchodzi się Światowy Dzień Choroby Parkinsona, nie doczekał za swojego życia honorów związanych z określeniem choroby jego nazwiskiem. To, co londyński lekarz określał jako “drżączka poraźna”, zostało nazwane chorobą Parkinsona kilka dekad później, w wyniku badań neurologa Jean Martin Charcot’a, który wraz ze swoimi studentami opisał objawy tego schorzenia.

Na kolejne ważne odkrycia dotyczące choroby Parkinsona trzeba było poczekać do XX wieku. W 1920 roku, po propozycjach Brissaud’a związanych z uszkodzeniem istoty czarnej jako oznak degradacji mózgu powodowanych przez chorobę Parkinsona, doktorzy Foix, Nicolesco i Tretiakoff rozpoczęli badania nad patologią śródmózgowia u pacjentów z dolegliwością. Zmiany zachodzące w mózgu analizowane były przez całe lata 30, 40 i 50, aż do roku 1960, kiedy zidentyfikowano różnice chemiczne w mózgach pacjentów z chorobą parkinsona, rozpoznając zwyrodnienia komórek nerwowych i niski poziom dopaminy w obszarach mózgu objętych chorobą. W tym samym roku po raz pierwszy zaadministrowano osobie chorej lek Lewodopa, który do dziś pozostaje uznawany za jedną ze ścieżek farmakoterapii choroby Parkinsona.

Wśród współczesnych odkryć związanych z chorobą wymienić należy między innymi odkrycie agonistów dopaminy i inhibitorów enzymów zwiększających jej aktywność i dostępność. Więcej w Polski Przegląd Neurologiczny.

Przyczyny choroby Parkinsona

Statystyki z zakresu starzenia się populacji są nieubłagane. Mówi się o tym, że w 2022 roku po raz pierwszy na świecie żyło więcej osób po 65 roku życia, niż dzieci do pięciu lat. W samej tylko Polsce szacuje się, według prognoz GUS, że liczba osób w wieku lat 60 (i wyżej) ma do 2030 roku wzrosnąć do poziomu niemalże 11 milionów. Nie powinno zatem dziwić to, że coraz większą uwagę przykłada się do chorób podeszłego wieku - w tym również i choroby Parkinsona.

Choroba Parkinsona dotyka około 0.15% ludzi na całym świecie. Zdecydowana większość to osoby starsze - po 65 roku życia dolegliwość występuje u mniej więcej 2% osób, w większości mężczyzn.

Istota czarna śródmózgowia to część mózgu, która w dużej mierze odpowiada za koordynację ruchową, prawidłowe poruszanie się człowieka i utrzymywanie pożądanego napięcia mięśniowego. Jej komórki zapewniają mózgowi dostęp do odpowiedniej ilości dopaminy, która również powiązana jest z działaniem systemów odpowiadających za ruch ciała. Choroba Parkinsona wynika z zaniku wymienionych powyżej komórek nerwowych śródmózgowia, co powoduje problemy z dystrybucją dopaminy, a w efekcie charakterystyczne objawy - problemy z poruszaniem się, drżenie ciała, nadmierne napięcie mięśni i ich sztywność, itp.

Chociaż współczesna medycyna jasno określa powody wystąpienia choroby Parkinsona, bezpośrednie przyczyny zmian zachodzących w mózgu nie są jeszcze rozpoznane. W przypadku choroby Parkinsona dochodzi do zmian neurodegeneracyjnych, za które odpowiadać mogą między innymi czynniki genetyczne, ale również złożone dysfunkcje związane między innymi z mitochondriami, przebyte stany zapalne, choroby i czynniki środowiskowe. Parkinsona łączy się również z wieloma innymi chorobami, takimi jak na
przykład schizofrenia. Chociaż schizofrenia sama w sobie nie powoduje choroby Parkinsona, zauważa się zwiększoną liczbę przypadków przypadłości u tych chorych, którzy byli leczeni za pomocą leków neuroleptycznych, wykorzystywanych w farmakoterapii schorzeń takich jak na przykład schizofrenia.

Potwierdzono również, że ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona zwiększa się kilkukrotnie u osób, u których krewny pierwszego stopnia zmagał się z chorobą.

Choroba Parkinsona - objawy i przebieg

Pewnym problemem diagnostyki choroby Parkinsona jest szeroki wachlarz objawów, które prezentuje choroba. To, w połączeniu z innymi jednostkami chorobowymi, które wyróżniają się podobnymi symptomami, częściowo utrudnia rozpoznanie problemu. Oprócz tego, objawy choroby Parkinsona różnią się w zależności od fazy choroby.

Wśród wczesnych objawów choroby wyróżnić można kilka, które z całą pewnością powinny spowodować chęć wybrania się do lekarza pierwszego kontaktu. Pierwsze objawy to często między innymi:

• zaburzenia postawy ciała
• problemy z ogólną sprawnością (zesztywnienie mięśni, problemy z poruszaniem, kłopoty z charakterem pisma)
• spowolnienie (bradykinezja) mowy i chodu, ruchów precyzyjnych
• charakterystyczne dla choroby drżenie ciała, które nie jest spowodowane żadnymi wyraźnymi bodźcami zewnętrznymi, takimi jak na przykład stres

Choroba Parkinsona ma charakter przewlekły, dlatego z czasem większość objawów ulega zaostrzeniu, a nierzadko pojawiają się również nowe symptomy. Stadia rozwoju choroby Parkinsona warunkują konkretne symptomy. Drżenie, objawy ruchowe i wzmożone napięcie mięśniowe, podobnie jak ogólne zaburzenia postawy ciała, towarzyszą choremu przez resztę życia, nasilając się w tempie uzależnionym od leczenia i rehabilitacji.

Objawy bardziej zaawansowanego stadium choroby Parkinsona to między innymi:

• złe samopoczucie: napady lęku, depresja, kłopoty ze snem
• problemy z wypróżnianiem się
• problemy z erekcją
• otępienie (kłopoty z pamięcią, orientacją, problemy z zebraniem myśli)

Natężenie problemów natury poznawczej, które występują wraz z chorobą Parkinsona, uzależnione jest od indywidualnej sytuacji pacjenta. Szacuje się, że u chorych występują one kilkukrotnie częściej niż u osoby zdrowej. W niektórych przypadkach zaburzenia poznawcze mogą rozwinąć się do poważniejszych jednostek chorobowych, takich jak demencja.

Przebieg choroby Parkinsona

Choroba Parkinsona, podobnie jak wiele innych chorób przewlekłych o charakterze postępującym, rozwija się wraz z czasem swojego trwania.

We wczesnym etapie choroby szczególnie ważne jest leczenie lekami dopaminergicznymi. Pacjent dobrze reaguje na działania farmakologiczne, dlatego początek choroby jest tak ważny - odpowiednio szybko wdrożone leczenie i rehabilitacja może pozwolić choremu na utrzymanie sprawności przez długie lata.

W późniejszym okresie choroby objawy zaczynają się nasilać, obserwuje się także zmniejszone, fluktuacyjne działanie leków.

Wraz z postępem choroby nie tylko ulegają nasileniu pierwsze symptomy dolegliwości, ale również możliwe jest pojawienie się dodatkowych przypadłości zdrowotnych.

W zaawansowanej fazie choroby często pojawiają się kłopoty związane z farmakoterapią, której dawki trzeba ustalać bardzo dokładnie i w oparciu o indywidualną sytuację chorego, na przykład wyłączając niektóre leki (zmniejszenia dawek często wymagają leki, które przynoszą poprawę stanu pacjenta, ale kolidują z innymi farmaceutykami).

Ostatnie stadium choroby zmniejsza samodzielność chorego, nierzadko upośledzając go w znacznym stopniu; na tym etapie bardzo często pacjent z chorobą parkinsona pozostaje na co dzień w łóżku lub korzysta z wózka.

Jak zdiagnozować chorobę Parkinsona?

Dość duża ilość nietypowych objawów to nie wszystko, co utrudnia rozpoznanie choroby Parkinsona.

Rozpoznanie choroby Parkinsona często zaczyna się od wykluczenia tak zwanego parkinsonizmu, czy też zespołu parkinsonowskiego. Jest to zespół objawów charakterystycznych dla choroby Parkinsona, niekoniecznie reprezentujących samą chorobę, pojawiając się bez związku z chorobą Parkinsona. Istnieje wiele schorzeń, które mogą powodować objawy podobne lub tożsame z tymi, którymi wyróżnia się choroba Parkinsona - mowa tu między innymi o zatruciach czy guzach mózgu, ale nie tylko.
Jak widać na podstawie opisanych wcześniej kłopotów - rozpoznanie choroby Parkinsona do trudne zadanie. Na szczęście w diagnostyce problemu przydatne jest nie tylko rozpoznawanie wczesnych objawów choroby, ale również specyficzne badania, które lekarz najprawdopodobniej zleci przy podejrzeniu choroby Parkinsona.

W diagnostyce często polega się między innymi na testach związanych z podaniem opisanej wcześniej lewodopy, testach neurologicznych czy badaniach głowy, takich jak na przykład tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Problem tkwi jednak i w takim rozwiązaniu - badania nie są na tyle dokładne, by wykazać zmiany w istocie czarnej mózgu. Właśnie dlatego badania dodatkowe stosowane są głównie nie po to, by potwierdzić bezpośrednio diagnozę Parkinsona, a by wykluczyć inne zespoły parkinsonowskie; rozpoznając na przykład uszkodzenia mózgu, guzy czy krwiaki.

Pierwszy etap diagnostyki = konsultacja ze specjalistą. Skorzystaj z oferty Jutro Medical i wygodnie umów się do jednej z naszych placówek:

• Przychodnia NFZ Warszawa
• Przychodnia NFZ Kraków
• Przychodnia NFZ Wrocław
• Przychodnia NFZ Gdańsk
• Przychodnia NFZ Poznań
• Przychodnia NFZ Łódź
• Przychodnia NFZ Białystok

Leczenie choroby Parkinsona

Przebieg choroby Parkinsona charakteryzuje się postępem choroby w czasie - by możliwie najdłużej zatrzymać rozwijające się objawy, ważne jest, by najprędzej wdrożyć odpowiednią formę terapii, już po rozpoznaniu choroby. Na samym wstępie warto zaznaczyć jednak, że nie istnieje współcześnie skuteczne leczenie przyczynowe; wszystkie formy terapii choroby Parkinsona skupiają się na łagodzeniu objawów i spowolnieniu tempa degeneracji układu nerwowego chorego.

Leczenie Parkinsona nie opiera się jedynie o formy farmakoterapii. W początkowej fazie choroby szczególnie ważne jest to, by do procesu leczenia włączyć również fizjoterapię. Dużą skutecznością wśród form rehabilitacji Parkinsona - może pochwalić się kinezyterapia. Fizjoterapeuta, prowadząc ćwiczenia z pacjentem lub przepisując je choremu w przypadku choroby Parkinsona o wczesnym początku, skupia się na terapii zwiększającej długość kroków, trenujących równowagę, koordynację chorego i jego prawidłową postawę. Ćwiczy się także układ oddechowy, wykonuje ćwiczenia rozciągające oraz zachęca do spacerów i treningu na basenie.

Inne formy usprawniania, które przynoszą korzyść choremu niezależnie od stopnia zaawansowania choroby, to między innymi fizykoterapia. Wyróżnia się również kilka technik masażu, które powszechnie stosuje się u chorych na Parkinsona.

W leczeniu szczególną uwagę zwraca się także na odpowiednią dietę, skupiającą się na tym, by spożywane w ciągu dnia białko rozkładać w odpowiedni sposób, tak by nie wpływało na przyjmowaną lewodopę - popularny lek wykorzystywany w terapii choroby Parkinsona. Ważne jest to, by w stosowanej diecie zadbać o obecność warzyw, owoców, błonnika i odpowiednich witamin i minerałów. Podobna dieta może ułatwić rozwiązanie problemu jednego z częstych objawów Parkinsona, czyli typowych dla choroby zaparć.

Leczenie pacjenta przy pomocy leków z dopaminą oraz gabapentyną to także standardowe podejście do farmakoterapii przypadłości. Leki mają za zadanie hamować rozwój choroby, zapewniając pacjentowi możliwie najlepszą jakość życia przez najdłuższy czas. Trzeba jednak pamiętać o tym, że niezależnie od leków, w zaawansowanych stadiach choroby symptomy ulegają zaostrzeniu. W leczeniu choroby Parkinsona stosuje się również takie leki jak entakapon, tolkapon, selegilina, czy amantadyna.

Możliwe i od niedawna stosowane jest także leczenie chirurgiczne chorych na chorobę Parkinsona. Leczenie operacyjne określane jako głęboka stymulacja mózgu (z agielskiego - DBS, deep brain stimulation) to neurochirurgiczna metoda radzenia sobie z Parkinsonem za pomocą stymulacji przeprowadzanej przy użyciu niewielkich elektrod, implantowanych do struktur mózgu. Warto dodać, że metoda leczenia, chociaż inwazyjna, charakteryzuje się dużym bezpieczeństwem - ryzyko powikłań po wszczepieniu elektrod jest względnie niskie.

Jak działają elektrody? W praktyce stymulują one jądro niskowzgórzowe i gałkę bladą, co pomaga przywrócić odpowiednie działanie układu pozapiramidowego. Pozwala to na ograniczenie typowych objawów motorycznych schorzenia. Szacuje się, że metoda głębokiej stymulacji mózgu nawet o kilkadziesiąt procent zmniejsza występowanie i nasilenie takich symptomów jak drżenie parkinsowskie, sztywność mięśniowa czy zaburzenia postawy. DBS to ceniona forma leczenie zaawansowanej choroby Parkinsona, którą od niedawna stosuje się także w mniej zaawansowanych stadiach choroby - wszystko to ze względu na jej skuteczność.

Choroba Parkinsona to nie tylko objawy motoryczne, z którymi należy walczyć przy użyciu różnych form terapii. To także - między innymi - różnorodne zaburzenia psychotyczne, zaburzenia pamięci, zaburzenia poznawcze i depresja. Właśnie dlatego tak ważne jest, by chory pozostawał pod opieką specjalistów, w tym również psychologa i psychiatry.

Choroba Parkinsona, podobnie jak wiele innych chorób przewlekłych i postępujących, towarzyszy choremu przez całą długość jego życia, od momentu diagnozy - aż do śmierci. Warto jednak pamiętać o tym, że wcześnie wykryta choroba Parkinsona pozwala na szybkie wdrożenie leczenia, które gwarantuje pacjentowi wysoką jakość życia przez wiele lat.