ChAd - choroba dwubiegunowa

Chociaż choroby psychiczne towarzyszą ludzkości od zarania dziejów, dopiero w ostatnich latach zaczęliśmy przywiązywać zdecydowanie większą uwagę do szerzenia świadomości w ich zakresie. Jedną z chorób psychicznych, na którą współcześnie zwraca się dużą uwagę, jest zaburzenie afektywne dwubiegunowe. ChAD, jak w skrócie określa się ten problem zdrowotny, stanowi duże wyzwanie dla chorych, którzy na niego cierpią. Co warto wiedzieć na temat choroby afektywnej dwubiegunowej, jakie ma objawy i w jaki sposób ją leczyć? Te i inne kwestie poruszamy w poniższym tekście.

Czym jest choroba ChAD?

Choroba afektywna dwubiegunowa, zwana także chorobą dwubiegunową, to poważne zaburzenie psychiczne charakteryzujące się skrajnymi zmianami nastroju. Osoby dotknięte tą chorobą doświadczają okresów manii, charakteryzujących się nadmiernym podnieceniem, zwiększoną aktywnością i niepohamowaną euforią, oraz epizodów depresji, którym towarzyszą silne uczucia smutku, apatii i utraty energii.

Historia choroby sięga starożytności, jednak dopiero w XIX wieku naukowcy zaczęli ją bardziej systematycznie badać. Emile Kraepelin, niemiecki psychiatra, jako pierwszy w 1899 roku użył terminu "psychoza maniakalno-depresyjna" opisującą obserwowane różnice między okresami manii a depresji. Później, w latach 50. XX wieku, choroba została bardziej precyzyjnie zdefiniowana przez psychiatrów, a wraz z postępem medycyny pojawiły się skuteczniejsze metody leczenia.

Choroba afektywna dwubiegunowa stanowi wyzwanie dla pacjentów i lekarzy, a zrozumienie jej natury i historii jest kluczowe dla skutecznego leczenia i poprawy jakości życia osób dotkniętych tym schorzeniem.

Choroba afektywna dwubiegunowa - statystyki

ChAD to dość powszechna choroba - statystyki wskazują, że w ciągu swojego życia może cierpieć na nią nawet jedna osoba na sto. Według WHO, w samym 2019 roku 40 milionów osób na całym świecie doświadczało objawów choroby dwubiegunowej.

Przypadłość ta może dotykać osób w każdym wieku, zarówno kobiet, jak i mężczyzn, chociaż zauważa się, że ChAD najczęściej rozwija się w między piętnastym a dziewiętnastym rokiem życia - a rzadko pojawia po ukończonych 40 urodzinach.

Rodzaje choroby afektywnej dwubiegunowej

Typ I - ChAD z epizodami manii

• Charakteryzuje się występowaniem epizodów manii, które są intensywne i trwają co najmniej tydzień - w większości przypadków od dwóch tygodni do pięciu miesięcy.
• Epizody depresyjne są w tym przypadku dłuższe, trwają nawet do 9 miesięcy.
• Pacjenci doświadczają wyraźnego wzrostu energii, impulsywności, euforii, zwiększonej aktywności, a czasami nawet utraty kontaktu z rzeczywistością w trakcie epizodów manii.
• Może wymagać hospitalizacji.

Typ II - ChAD z epizodami hipomanii

• W tym przypadku epizody manii są łagodniejsze, określane jako hipomania.
• Trwają krócej - do 3 tygodni - i są mniej nasilone niż w Typie I.
• Epizody depresji są bardziej powszechne i występują częściej niż epizody manii.

ChAD z szybką zmianą faz

• Charakteryzuje się nagłymi i częstymi zmianami nastroju między epizodami manii a depresji.
• W ciągu roku występują co najmniej 4 okresy manii i depresji, poprzedzielane najczęściej okresami zdrowia.
• Pacjenci doświadczają szybkich oscylacji między skrajnymi stanami emocjonalnymi.

Wyróżnia się także nieco rzadsze typy choroby, takie jak na przykład choroba afektywna sezonowa, cyklotymia czy mania jednobiegunowa.

Jak można wywnioskować z powyższych informacji - objawy poszczególnych typów ChAD mogą nieco różnić się między sobą.

Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej

Objawy ChAD najłatwiej jest pogrupować na te charakterystyczne dla epizodów maniakalnych, oraz na objawy specyficzne dla epizodów depresyjnych.

Objawy Manii:

• Ekscytacja: pacjenci doświadczają niewyjaśnionego wzrostu energii, impulsywności i hiperaktywności.
• Nadmierna pewność siebie: wzrost pewności siebie do poziomu, który może prowadzić do podejmowania ryzykownych decyzji. Zawyżona samoocena, zmniejszony samokrytycyzm.
• Bezsenność: trudności w zasypianiu, często związane z intensywnym myśleniem i działaniami.
• Problemy ze skupieniem: brak zdolności do skoncentrowania się, skokowe myśli i trudności w utrzymaniu uwagi.
• Impulsywność: skłonność do podejmowania pochopnych decyzji bez zastanowienia nad ich konsekwencjami.

Objawy epizodów depresyjnych:

• Utrata energii: brak chęci do wykonywania codziennych czynności, uczucie zmęczenia i utraty energii.
• Przygnębienie i poczucie beznadziei: silne uczucie smutku, beznadziejności i pesymizmu, utrudniające codzienne funkcjonowanie.
• Izolacja społeczna: skłonność do wycofywania się z życia społecznego, trudności w nawiązywaniu relacji.
• Zmiany wagi i utrata apetytu: nadmierne jedzenie lub utrata apetytu, prowadzące do zmiany wagi ciała.
• Problemy ze snem: trudności w zasypianiu, niespokojny sen lub nadmierne spanie.

Rozpoznanie choroby afektywnej dwubiegunowej opiera się na obserwacji cykli skrajnych stanów emocjonalnych - dlatego nie warto bagatelizować objawów choroby, jeśli zaobserwuje się je u siebie lub najbliższych. W takim przypadku należy niezwłocznie

Przyczyny i czynniki ryzyka ChAD

Choroba afektywna dwubiegunowa to kompleksowe zaburzenie psychiczne, a jej powstanie związane jest z wieloma czynnikami ryzyka i potencjalnymi przyczynami. Jednym z głównych czynników ryzyka jest dziedziczność. Osoby mające historię rodzinną związaną ChAD są bardziej narażone na rozwinięcie choroby. Dodatkowo, pewne geny związane z funkcjonowaniem mózgu i regulacją nastroju mogą predysponować do wystąpienia zaburzeń afektywnych dwubiegunowych.

Czynniki środowiskowe również odgrywają kluczową rolę. Traumatyczne przeżycia, stres, czy nadużywanie substancji psychoaktywnych mogą zwiększać ryzyko rozwoju choroby dwubiegunowej. Zaburzenia hormonalne, takie jak zaburzenia tarczycy, także mogą mieć wpływ na funkcje mózgu i predysponować do choroby afektywnej dwubiegunowej. W tym miejscu należy także zauważyć, że pierwsze objawy problemu często pojawiają się w młodym wieku dorosłym, co sugeruje wpływ okresu dojrzewania i hormonalnych zmian organizmu na rozwój choroby.

Niezwykle istotne są również zmiany w chemii mózgu. Niedobory neurotransmiterów, takich jak serotonina, dopamina i noradrenalina, są związane z zaburzeniami nastroju, a ich niestabilność może prowadzić do wystąpienia epizodów manii i depresji. Zrozumienie tych czynników ryzyka i przyczyn jest niezwykle ważne zarówno dla diagnozy, jak i skutecznego leczenia ChAD.

Diagnozowanie choroby afektywnej dwubiegunowej

Diagnoza choroby afektywnej dwubiegunowej jest procesem kompleksowym, wymagającym uwzględnienia różnorodności objawów i ich wpływu na codzienne funkcjonowanie pacjenta. Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie wywiadu, w trakcie którego lekarz zbiera informacje na temat historii pacjenta, objawów, ich częstotliwości i intensywności.

Kryteria diagnostyczne DSM-5 są często wykorzystywane do ustalenia diagnozy ChAD. Pacjent musi spełniać określoną liczbę kryteriów związanych zarówno z epizodami manii, jak i depresji. Ważne jest również wykluczenie innych możliwych przyczyn objawów, takich jak problemy hormonalne czy schizofrenia.

Obserwacja pacjenta na przestrzeni czasu jest kluczowa, ponieważ ChAD charakteryzuje się okresowymi zmianami nastroju. Rejestracja nawrotów choroby, długości epizodów, a także wpływu na życie codzienne umożliwia precyzyjniejsze postawienie diagnozy.

Dodatkowe badania, takie jak badania krwi czy obrazowanie mózgu, mogą być wykorzystane do wykluczenia innych schorzeń, które mogą wykazywać podobne objawy co ChAD.

Zespół diagnostyczny bierze pod uwagę także historię rodzinna, ponieważ dziedziczność odgrywa ważną rolę w rozwoju choroby. Długotrwały proces diagnozowania ChAD jest niezbędny dla właściwego leczenia i spersonalizowanego podejścia do potrzeb pacjenta.
Chory ze zdiagnozowaną chorobą afektywną dwubiegunową - powinien możliwie najszybciej przystąpić do jej leczenia.

Problemy diagnostyki - ChAD u dzieci

Choroba afektywna dwubiegunowa u dzieci to poważny kłopot, który dotyka nie tylko emocjonalnego, lecz również społecznego i edukacyjnego aspektu ich życia. Co gorsza, w przypadku dzieci objawy ChAD mogą być trudniejsze do rozpoznania, często mylone z normalnymi zmianami nastroju w wieku rozwojowym. Epizody manii manifestują się jako nadmierna energia czy trudności w skupieniu, podczas gdy depresja przejawia się utratą zainteresowania, niskim nastrojem - co łatwo jest zrzucić na karb charakterystycznych zachowań dziecięcych.

Problem diagnozy u dzieci polega także na różnicowaniu między ChAD a innymi zaburzeniami, co komplikuje odpowiednie leczenie. Skutki ChAD u dzieci obejmują trudności w nauce, zaburzenia zachowania, problemy z rówieśnikami oraz ryzyko zaburzeń psychicznych w wieku dorosłym. Brak świadomości i zrozumienia ze strony otoczenia, w tym nauczycieli i rówieśników, może generować dodatkowe wyzwania dla dziecka z ChAD.

Ważne jest podkreślenie potrzeby wczesnej diagnozy i interwencji, które mogą poprawić jakość życia dziecka oraz minimalizować negatywne skutki w przyszłości. Dlatego zauważając u dzieci podejrzane objawy, które mogą wskazywać na ChAD lub inne problemy natury psychicznej - koniecznie skonsultuj je z lekarzem!

Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej

Leczenie ChAD obejmuje różnorodne strategie mające na celu kontrolowanie epizodów manii i depresji, oraz poprawę ogólnego funkcjonowania pacjenta.
Ważnym elementem jest farmakoterapia, gdzie stabilizatory nastroju pomagają utrzymać równowagę psychiczną. Leki przeciwpsychotyczne, takie jak kwetiapina czy olanzapina, mogą być stosowane w przypadku nasilonych objawów manii.

Psychoterapia, zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna, jest istotnym narzędziem w zarządzaniu chorobą. Pomaga pacjentom w identyfikowaniu i modyfikowaniu szkodliwych myśli i nawyków - oraz w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi. Podobnie jak w przypadku wielu innych chorób psychicznych i w tym przypadku procentuje holistyczne podejście, zestawiające ze sobą terapię psychologiczną i farmakoterapię, aby osiągnąć najlepszy skutek.

Zdrowy tryb życia, obejmujący regularną aktywność fizyczną, zrównoważoną dietę, unikanie substancji psychoaktywnych i odpowiedni sen, ma istotne znaczenie w utrzymaniu stabilności nastroju. Wsparcie społeczne, zarówno ze strony profesjonalistów, jak i bliskich, tworzy solidną podstawę dla procesu zdrowienia.

Edukacja pacjenta i jego rodziny na temat ChAD, zrozumienie mechanizmów choroby oraz skutecznych strategii radzenia sobie, stanowi istotny element terapii. Otwarta komunikacja między pacjentem a zespołem terapeutycznym sprzyja lepszemu zrozumieniu i dostosowaniu leczenia do indywidualnych potrzeb. Leczenie ChAD to proces długotrwały, wymagający zaangażowania zarówno pacjenta, jak i specjalistów, w celu osiągnięcia jak najwyższej jakości życia.

Podsumowanie

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) to złożone zaburzenie psychiczne, charakteryzujące się epizodami manii i depresji. Dziedziczność, czynniki środowiskowe, zmiany chemiczne w mózgu oraz traumatyczne przeżycia są kluczowymi elementami etiologii problemu. Diagnoza opiera się na obserwacji objawów, wywiadzie oraz kryteriach opracowanych w ramach DSM-5. Leczenie obejmuje farmakoterapię, psychoterapię, monitorowanie nastroju, zdrowy tryb życia i wsparcie społeczne. Edukacja pacjenta oraz rodziny są istotne dla skutecznego zarządzania chorobą. Spersonalizowane podejście i zaangażowanie pacjenta są kluczowe w długotrwałym procesie leczenia, dążąc do poprawy jakości życia.

ChAD to jednostka chorobowa stanowiąca duży problem dla chorego i jego najbliższych - w walce z nią warto jednak pamiętać o tym, że we współpracy ze specjalistami jej objawy można w pełni kontrolować, by móc cieszyć się życiem.