Kardiomiopatia rozstrzeniowa

Serce to organ, który narażony jest na wiele problemów - mowa tu nie tylko o wrodzonych i nabytych wadach, ale także chorobach, które mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Szeroką grupą chorób, które obejmują wiele przyczyn, objawów i skutków są kardiomiopatie. Skąd bierze się kardiomiopatia i jakie są jej rodzaje? Tłumaczy to poniższy tekst!

Kardiomiopatia - co to takiego?

Mogłoby się wydawać, że kardiomiopatia to określenie, którego używa się w kontekście pojedynczej choroby. Nic bardziej mylnego! Kardiomiopatie to nazwa stosowana na kilka chorób kardiologicznych, których cechą wspólną jest to, że związane są z nieprawidłowościami w budowie lub funkcjonowaniu mięśnia sercowego.

Choroby z grupy kardiomiopatii cechują się różną etiologią i mogą pojawiać się w organizmie z różnych powodów. Warto zaznaczyć, że klasyfikacja kardiomiopatii została poszerzona zaledwie kilkanaście lat temu o nowe rodzaje choroby.

Pierwotnie WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) sugerowała podstawowy podział kardiomiopatii na: kardiomiopatię rozstrzeniową, kardiomiopatię przerostową i kardiomiopatię restrykcyjną. Na przestrzeni lat uproszczona definicja kardiomiopatii przestała być wystarczająca ze względu na dość skomplikowaną etiologię choroby. Poszerzoną formę definicji zaproponowało Amerykańskie Stowarzyszenie Kardiologiczne, które zwraca uwagę chociażby na istnienie nieklasyfikowalnych typów kardiomiopatii czy chorobę złamanego serca, czyli ostry i odwracalny typ kardiomiopatii.

W kolejnej części artykułu przyglądamy się szczególnemu rodzajowi kardiomiopatii - kardiomiopatii rozstrzeniowej.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa - definicja choroby

Kardiomiopatia rozstrzeniowa (z angielskiego DCM, dilated cardiomyopathy), znana także jako kardiomiopatia zastoinowa lub kardiomiopatia przekrwienna, jest chorobą, której efektem jest ścieńczenie serca w następstwie rozciągnięcia włókien mięśniowych serca. Opisane zmiany powodują natomiast kolejną dysfunkcję w obszarze serca - poszerzenie jego jam. Prowadzi to do wielu problemów, z których najpoważniejszym jest niewydolność serca, której skutkiem może być zgon.

Przyczyny i czynniki ryzyka kardiomiopatii zastoinowej

Istnieje kilka czynników ryzyka, które zwiększają szansę zachorowania na kardiomiopatię rozstrzeniową. Na uwagę zasługują czynniki genetyczne (rodzinne) - wskazuje się, że na chorobę częściej zapadają osoby, w których rodzinach pojawiała się ona we wcześniejszych pokoleniach. Warto wiedzieć, że nie istnieje jeden gen odpowiadający za powstawanie choroby; za fenotyp DCM odpowiada ponad 50 różnych genów oraz setki mutacji. Geny zazwyczaj dziedziczone są w sposób autosomalny dominujący.

Na kardiomiopatię rozstrzeniową częściej chorują mężczyźni. Dotyka ona osób w każdym wieku - dzieci, dorosłych, osób w podeszłym wieku.

Szacuje się, że DCM rozpoznaje się u nieco ponad 50% wszystkich chorych dotkniętych kardiomiopatiami. Roczna zachorowalność waha się natomiast w zakresie od 5 do 8 przypadków na 100 000 osób.

Inne czynniki chorobotwórcze to na przykład:

• sarkoidoza
• wirus HIV - ryzyko kardiomiopatii wzrasta u pacjentów z HIV z kilku względów. Wpływ mają na to towarzyszące infekcje, sam wirus, ale również (potencjalnie) przyjmowane leki, które mogą prowadzić do powikłania w postaci DCM
• alkohol
• narkotyki
• niektóre leki
• inne choroby serca
• nadczynność tarczycy
• ciąża - kardiomiopatią zagrożone są w szczególności kobiety, które wielokrotnie były wcześniej w ciąży, skończyły 30 rok życia, chorują na choroby serca lub znajdują się w stanie ciąży bliźniaczej

Objawy kardiomiopatii rozstrzeniowej

Obraz kliniczny choroby wskazuje na to, że bardzo często przez długi czas przebiega ona bezobjawowo. U większości pacjentów postęp choroby i uszkodzenia serca, które powoduje, rozłożony jest w czasie. Daje to szansę - w przypadku wczesnego rozpoznania choroby - na zatrzymanie jej rozwoju i powstrzymanie zmian, które mogłaby spowodować w przyszłości.

Typowe objawy kardiomiopatii rozstrzeniowej obejmują między innymi:

• objawy niewydolności serca
• zawroty głowy, omdlenia, duszności
• zaburzenia rytmu serca (na przykład arytmia, kołatanie serca)
• męczliwość
• nagła śmierć sercowa (w niektórych przypadkach zgon okazuje się być pierwszym objawem choroby - z uwagi na to warto pamiętać o regularnym badaniu serca, nawet jeśli pozornie nie występują symptomy jego choroby)
• obrzęki obwodowe - obrzęki obwodowe występują jako następstwo zastoju krwi w krążeniu, co powodowane jest przez rozwój uszkodzeń serca wywoływany przez kardiomiopatię
• zaburzenia funkcji prawej komory serca
• zatory tętnicze i żylne - zatory powstają w wyniku nieprawidłowej pracy serca i zaburzeń jego rytmu. Mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak chociażby udar niedokrwienny mózgu

Niewydolność serca - groźne powikłanie kardiomiopatii

Kardiomiopatia rozstrzeniowa może prowadzić do powstania niewydolności serca.

Niewydolność serca to poważny i groźny dla pacjenta stan, w którym serce nie jest w stanie pompować wystarczającej ilości krwi, by odpowiedzieć na potrzeby organizmu. W efekcie krew albo nie dociera do potrzebujących jej narządów, albo w nich zalega.

Choroba, której rozwój powoduje upośledzenie mięśnia sercowego, z czasem wywołuje mechanizmy kompensacyjne organizmu, mające na celu przeciwdziałać słabemu wyrzutowi krwi z serca. Mechanizmy kompensacyjne utrzymują ciśnienie na odpowiednim poziomie, jednak niestety działają one jedynie przez krótki czas; wraz z rozwojem choroby stan chorego pogarsza się, a odpowiedź organizmu przestaje być wystarczająca. Niewydolność serca to problem postępujący, który nieleczony - prowadzi do zgonu.

Rozróżnia się kilka typów niewydolności serca. Chorobę dzieli się na przykład na ostrą i przewlekłą niewydolność serca.

Inna klasyfikacja niewydolności serca związana jest z objawami, które występują u chorego. Część z symptomów niewydolności może być charakterystyczna dla:

• lewokomorowej niewydolności serca
• prawokomorowej niewydolności serca
• obukomorowej niewydolności serca

Objawy postępującej niewydolności serca to między innymi obrzęk kończyn dolnych, problemy z oddychaniem (na przykład duszność), kaszel, męczliwość, kołatanie serca, tachykardia i inne zaburzenia rytmu serca, utrata łaknienia.

Każde wystąpienie podobnych objawów należy konsultować z lekarzem, który pomoże zdiagnozować problem i znaleźć jego przyczyny - a następnie wdroży odpowiednią formę leczenia.

Diagnostyka kardiomiopatii rozstrzeniowej - badania i rozpoznanie choroby

Każde objawy związane z problemami serca powinno się niezwłocznie omawiać z lekarzem POZ, który pomoże podjąć odpowiednie kroki w celu rozpoznania problemu.

Leczenie kardiomiopatii należy rozpocząć od postawienia odpowiedniej diagnozy, która opiera się o wstępny wywiad fizykalny, badanie nasłuchowe oraz badania specjalistyczne.

W diagnozowaniu nie tylko kardiomiopatii niezwykle pomocne jest badanie echokardiograficzne, czyli tak zwane echo serca. Pozwala ono między innymi na zobrazowanie problemów z kurczliwością mięśnia sercowego. Oprócz tego umożliwia zdiagnozowanie powiększenia komór serca lub zmniejszenia grubości ich ścian, a także niedomykalności zastawek i wielu innych kłopotów kardiologicznych.

Inne badania, które może zlecić kardiolog w ramach procesu diagnostyki kardiomiopatii to między innymi biopsja mięśnia sercowego (często wykonywana jeśli podejrzewa się zapalenie mięśnia sercowego) oraz cewnikowanie serca. Są to jednak badania inwazyjne i rzadko wykonywane - szczególnie w porównaniu z rutynowo przeprowadzanymi badaniami, takimi jak na przykład EKG (badanie elektrokardiograficzne) oraz RTG (prześwietlenie klatki sercowej w celu ocenienia sylwetki serca lub zastoju krwi).

Wymienione badania z pewnością pozwolą na wykrycie problemu, co zawsze stanowi pierwszy krok do podjęcia odpowiedniego leczenia.

Leczenie kardiomiopatii rozstrzeniowej

Leczenie kardiomiopatii, jeśli rozpoznano powód jej powstania, zakłada terapię przyczynową, czyli usunięcie pierwotnej przyczyny powodującej zaburzenia pracy serca. W ramach leczenia przyczynowego można na przykład stosować zmianę nawyków żywieniowych (odstawienie alkoholu i używek), odstawienie leków, które mogą wywoływać dolegliwości kardiologiczne, czy leczenie innych chorób kardiologicznych, których następstwem może być kardiomiopatia (na przykład zapalenie mięśnia sercowego).

Leczenie przyczynowe nie wyklucza jednak leczenia objawowego - w większości przypadków obydwie formy terapii prowadzone są równocześnie. Leczenie objawowe jest szczególnie ważne w przypadku chorych na kardiomiopatię o nieznanej etiologii. Dobrym przykładem często stosowanej objawowej terapii farmakologicznej jest podawanie pacjentowi leków przeciwzakrzepowych, które zmniejszają szansę wytworzenia się zakrzepów charakterystycznych dla kardiomiopatii.

Jeśli choroba jest w zaawansowanym stadium - często konieczne są bardziej inwazyjne działania. Jednym z nich jest wszczepienie stymulatora albo kardiowertera-defibrylatora, które mają za zadanie uniemożliwić nagłe zatrzymanie się serca, co nie pozwoli doprowadzić do nagłej śmierci sercowej.

Jeśli u pacjenta występuje także migotanie przedsionków - dobrym sposobem leczenia może okazać się kontrola częstości rytmu lub kardiowersja. Kardiowersja to rodzaj leczenia, który pozwala przywrócić prawidłowy rytm serca; często stosuje się go w obliczu tachykardii i innych chorób powodujących zaburzenie rytmu serca. Kardiowersja farmakologiczna opiera się na podawaniu choremu odpowiednich leków antyarytmicznych, natomiast kardiowersja elektryczna to małoinwazyjny zabieg medyczny dokonywany w warunkach szpitalnych, w znieczuleniu ogólnym, który nie wymaga hospitalizacji dłuższej niż jeden dzień.

Jeśli kardiomiopatia połączona jest z niewydolnością serca - w ramach leczenia przyczynowego stosuje się beta-blokery i inne środki charakterystyczne dla terapii niewydolności serca.

Część form leczenia kardiomiopatii, szczególnie w kontekście niewydolności serca, opiera się o konieczność zmiany nawyków. Odpowiednia dieta (niskie kalorie, zwiększona zawartość białka, ograniczenie węglowodanów, ograniczenie spożycia soli), wykluczenie używek, oszczędny tryb życia, dbanie o odpowiednią masę ciała, unikanie stresu - to wszystko nie tylko pomocne działania profilaktyczne, ale również ważne elementy terapii kardiomiopatii.

Niestety - kardiomiopatia to choroba bardzo często bezobjawowa, postępująca, prowadząca do stopniowo coraz większych uszkodzeń w obrębie serca. Oznacza to, że w końcowych stadiach choroby, które grożą śmiercią pacjenta, należy rozważyć przeszczep serca, mogący być w takiej sytuacją jedyną nadzieją na poprawę stanu chorego. Oczekiwanie na przeszczep można oczywiście wspomagać innymi formami leczenia, które pomogą odciążyć serce w tym okresie.

Ostatecznie kardiomiopatia, podobnie jak wiele innych chorób serca, to przypadłość, której łatwiej jest zapobiegać, niż ją leczyć. Odpowiednia profilaktyka i regularne badania - to klucz do wczesnego wykrycia choroby i skutecznej terapii!