Ospa wietrzna

Istnieje szeroki wachlarz chorób, których nazwę z całą pewnością doskonale kojarzą wszyscy rodzice. Wśród nich wyróżnić można między innymi ospę wietrzną, którą najczęściej rozpoznaje się właśnie u najmłodszych. Skąd bierze się ta często występująca, zakaźna choroba? Jak leczyć ospę wietrzną i czy istnieją działania profilaktyczne, które mogą pozwolić na uniknięcie ospy? Na te pytania odpowiada nasz artykuł!

Ospa wietrzna - co to takiego?

Ospa wietrzna to silnie zaraźliwa choroba o ostrym przebiegu, wywoływana przez wirusa VZV (varicella-zoster virus), pochodzącego z rodziny herpeswirusów. Herpeswirusy to dość duża rodzina wirusów, w której znaleźć można ponad 100 różnych gatunków

Większość przypadków ospy wietrznej odnotowuje się w wieku dziecięcym. W tym okresie choroba uchodzi za przypadłość niezbyt groźną, o często łagodnym przebiegu. Dorośli, którzy przechodzą ospę, muszą liczyć się z potencjalnie trudniejszym przebiegiem choroby. Ospa wietrzna może okazać się chorobą śmiertelną, chociaż tak poważne konsekwencje dotykają głównie osób chorujących na choroby upośledzające układ odporności, jak na przykład AIDS wywoływany zakażeniem HIV.

Ospa wietrzna to choroba, której sposób przenoszenia kryje się w jej nazwie. Do zakażenia może dojść z odległości nawet kilkunastu metrów. Wirus ospy przenoszony jest także na drodze kropelkowej. Istnieje także szansa przeniesienia ospy przez kontakt z przedmiotami, których używał chory.

Ospa wietrzna - czynniki ryzyka

Wirus ospy wietrznej przenosi się przez ludzi - to chorzy są źródłem zakażenia kolejnych osób. Zakażenie odbywa się za pośrednictwem drogi kropelkowej i kontaktu bezpośredniego.

Biorąc pod uwagę zarówno to, jak i kwestię wysokiej zaraźliwości - łatwo jest założyć, że na zachorowanie na ospę w szczególności narażone są:

• dzieci i ich rodzice
• osoby, które nie miały okazji przejść ospy wietrznej w dzieciństwie
• osoby nieszczepione na ospę wietrzną
• nauczyciele, przedszkolanki, pracownicy żłobków, szpitali dziecięcych itp.

Na ciężki przebieg choroby i pojawienie się powikłań są narażone:

• osoby po 20 roku życia
• kobiety w ciąży
• osoby chore na choroby autoimmunologiczne

Przebieg ospy wietrznej

Okres wylęgania ospy wietrznej wynosi od kilku, do 21 dni, jednak u noworodków jest krótszy, a u osób z obniżoną odpornością - dłuższy. Dużym problemem związanym z ospą jest to, że okres zaraźliwości choroby rozpoczyna się jeszcze przed pojawieniem się najważniejszego objawu - do 2 dni przed wystąpieniem wysypki. Z uwagi na to, przed chorobą ciężko się uchronić. Przyjmuje się, że chory przestaje zarażać ospą dopiero po zaschnięciu ostatnich pęcherzyków ospowych, które z czasem przekształcają się w strupy i odpadają.

Osutka, czyli zmiany skórne i błon śluzowych, to jeden z najbardziej rozpoznawalnych objawów ospy. Nim się pojawi, chory może skarżyć się na objawy zwiastunowe, określane najczęściej jako grypopodobne. Mowa tu o gorączce, ogólnym rozbiciu, złym samopoczuciu, bólu mięśni, głowy czy stawów, nieżycie nosa, bólu gardła.

Okres osutkowy to czas, w którym pęcherzyki pojawiają się na ciele chorego - na początku jako plamki, a następnie niewielkie, grudkowate wybrzuszenia. Jeśli zmiany skórne nie zostaną naruszone, np. poprzez rozdrapanie - po około 3-4 dniach zasychają i samodzielnie odpadają, pozostawiając po sobie ustępujące z czasem zaczerwienienia. Osutka pokrywa większość skóry chorego, w tym także skórę głowy; najczęściej jednak występuje na ramionach, tułowiu i kończynach dolnych. Ilość wykwitów i ich umiejscowienie to kwestia indywidualna dla każdego chorego. W ciągu kilku pierwszych dni od pojawienia się pierwszych wykwitów na skórze rozwija się także gorączka.

Objawy ospy wietrznej

Gdyby nie to, że ospą zarażać można jeszcze przed pojawieniem się pierwszych objawów (nie licząc trudnych do rozpoznania objawów grypopodobnych), choroba nie należałaby do trudnych do wykrycia. Charakterystyczne zmiany skórne, które towarzyszą ospie, niemalże na pierwszy rzut oka pozwalają określić chorobę, z którą ma się do czynienia.

Wysypka to jednak nie jedyny objaw. Towarzyszy jej również przykre uczucie swędzenia, które szczególnie u dzieci powoduje odruch drapania podrażnionej skóry. Rozdrapywanie pojawiających się na skórze pęcherzy może mieć przykre konsekwencje w postaci pojawiających się na skórze blizn.

Diagnozowanie ospy wietrznej

Ospa wietrzna to choroba, którą łatwo rozpoznać. Jednak zmiany skórne w niektórych przypadkach mogą wymagać dodatkowych badań, by wykluczyć np. półpasiec. Podejrzewając ospę wietrzną, lekarz może zlecić wykonanie kilku różnych badań, które pozwolą potwierdzić lub wykluczyć chorobę.

Hodowla komórkowa lub wykrywanie DNA wirusa metodą PCR to powszechnie stosowana metoda izolacji wirusa, która umożliwia rozpoznanie ospy wietrznej.

Innym testem są badania serologiczne, jednak nie należą one do rozwiązań gwarantujących szybką diagnozę.

Inną metodą diagnozowania ospy jest immunofluorescencja bezpośrednia, dzięki której można wykazać obecność antygenów wirusa VZV w pobranym do badania materiale pochodzącym z pęcherzyków chorego.

Profilaktyka - jak uchronić się przed ospą wietrzną

Istnieje szereg sposobów, które pozwalają uchronić się przed zachorowaniem na ospę wietrzną w dorosłym życiu.

Jednym z nich jest przebycie ospy w dzieciństwie. Układ odpornościowy po przebyciu ospy wytwarza trwałą odporność, dzięki której na chorobę powodowaną wirusem VZV choruje się najczęściej raz w życiu. Trzeba jednak pamiętać o tym, że nieaktywny wirus ospy, który pozostaje utajony w organizmie, może w przyszłości wywołać półpasiec.

Innym sprawdzonym sposobem na ospę jest szczepienie ochronne, stanowiące podstawową formę profilaktyki. W Polsce szczepi się dwiema dostępnymi szczepionkami - szczepionką przeciwko samej ospie wietrznej oraz szczepionką skojarzoną, przeciwko odrze, różyczce, śwince i ospie.

W przypadku osób z upośledzonym układem odporności, które miały kontakt z osobą chorą na ospę - stosuje się na przykład profilaktykę farmakologiczną w postaci acyklowiru, co może ustrzec przed zachorowaniem.

Leczenie ospy wietrznej

Ospa wietrzna to przypadłość, która, jeśli tylko przebiega łagodnie, nie stanowi poważniejszego zagrożenia dla zdrowia i życia chorego. Choroba głównie dotyka dzieci, których organizm sprawnie radzi sobie ze zwalczaniem ospy. Właśnie dlatego w przypadku ospy dziecięcej najczęściej stosuje się leczenie objawowe.

Z uwagi na to zaleca się uzupełnianie płynów, letnie kąpiele (przy których koniecznie trzeba pamiętać o tym, by delikatnie i z umiarem wycierać ciało tak, by nie podrażnić skóry), leki przeciwbólowe, leki przeciwhistaminowe. Opiekując się dzieckiem, warto zadbać o to, by nie rozdrapywało ono pęcherzyków, w czym pomóc może dokładne obcięcie paznokci. Należy pamiętać o tym, że rozdrapywanie zmian skórnych może doprowadzić do nadkażenia i trudnych do usunięcia blizn. Wtórne zakażenie mogą powodować także niektóre zasypki czy puder, których należy unikać w leczeniu ospy. Nie stosuje się także aspiryny, która zwiększa ryzyko zespołu Reye’a

Nieco inaczej kwestia leczenia wygląda w grupach szczególnie narażonych na powikłania po zakażeniu VZV lub ciężki przebieg ospy. W tym przypadku stosuje się najczęściej acyklowir, dawkę dostosowując do indywidualnej sytuacji chorego. Zgony z powodu ospy są niezwykle rzadkie, jednak choroba może powodować poważne i dokuczliwe powikłania.

Powikłania po ospie wietrznej

Ospa wietrzna może powodować szereg powikłań, poczynając od łagodnych, na poważnych kończąc.

Do częstych powikłań należą wtórne bakteryjne zakażenia zmian skórnych, które mogą wywoływać zapalenie powięzi, bakteriemię a nawet sepsę.

Częste powikłanie, szczególnie groźne dla kobiet w ciąży, to zapalenie płuc, które dotyka nawet do 20% dorosłych chorych na ospę wietrzną. Zapalenia płuc powstałe w wyniku powikłań po ospie dzieli się na zapalenia ospowe i wtórne bakteryjne.

Inne powikłanie to na przykład zapalenie móżdżku, mózgu czy opon mózgowo-rdzeniowych.

U osób, które przechorowały ospę wietrzną, z czasem pojawić może się półpasiec. Przypadłość objawia się bolesną, swędzącą wysypką, która może obejmować różne części ciała. Zazwyczaj pojawienie się półpaśca powiązane jest ze spadkiem odporności wywołanym innymi problemami zdrowotnymi (na przykład chorobą nowotworową). W leczeniu półpaśca stosuje się leki przeciwbólowe, kortykosteroidy i acyklowir. Pamiętać trzeba o tym, że przechodząc półpasiec można zakażać wirusem VZV, który powoduje ospę, jednak ryzyko zakażenia jest mniejsze niż w przypadku ospy wietrznej.

Z uwagi na powyższe powikłania ospy wietrznej nie należy lekceważyć, szczególnie jeśli przechodzi się ją będąc osobą dorosłą.