Cytomegalia

Zdrowy układ odpornościowy to najlepsza ochrona przed wieloma chorobami. Niestety, nie każda osoba może pochwalić się w pełni funkcjonującym układem odpornościowym. Osoby z upośledzonym układem odpornościowym narażone są na poważniejsze konsekwencje w przypadku zarażenia się chorobami, które dla zdrowych osób nie byłyby groźne. Jedną z chorób tego rodzaju jest cytomegalia, wywoływana przez cytomegalowirusa.

Cytomegalowirusy - co to takiego?

Cytomegalowirusy (CMV) to rodzaj wirusów z rodziny Herpesviridae. Odpowiadają one za wiele różnych chorób, w tym między innymi opryszczkę czy mononukleozę.

Statystyki wskazują, że przeciwciała które świadczą o przebytym zakażeniu wirusem cytomegalii - posiada od 40 do nawet 80% ludzi na całym świecie. Raz zarażona osoba pozostaje nosicielem wirusa na całe życie, jednak należy mieć na uwadze, że w większości przypadków (u osób zdrowych, to jest takich, których układ odpornościowy funkcjonuje prawidłowo) zakażenie wirusem CMV przebiega bezobjawowo, lub jako chorobę o lekkich objawach takich jak ból gardła, gorączka i zmęczenie. Zdecydowanie rzadziej dochodzi do rozwinięcia takich przypadłości jak wspomniana wcześniej mononukleoza czy problemy z wątrobą.

Ciężki przebieg zakażenia dotyczy osób z upośledzonym systemem odporności. Narażone są także dzieci, które mogą zostać zarażone wirusem w trakcie życia płodowego, co może mieć wyjątkowo poważne konsekwencje.

Cytomegalia - co to za choroba

Cytomegalia to jedna z chorób wywoływanych przez cytomegalowirusy. Jej nosicielami są ludzie, którzy stanowią główne źródło zakażeń chorobą. To właśnie ludzie przenoszą wirusa cytomegalii dalej, za pomocą moczu, łez, wydzielin dróg rodnych, kontakt ze śliną i innych. Noworodek może na przykład zarazić się cytomegalią w trakcie karmienia piersią - wirus przekazywany jest wraz z mlekiem matki.

Badania wskazują na to, że w Polsce - w przypadku kobiet w wieku rozrodczym - przeciwciała anty-CMV wykryto u większości kobiet. Oznacza to, że nawet 80% kobiet w kraju przebyło zakażenie wirusem cytomegalii.

Cytomegalia może również pojawiać się jako choroba wrodzona, kiedy do infekcji dochodzi w trakcie rozwoju płodu. Chociaż ryzyko infekcji płodu przez matkę, która miała wcześniej kontakt z wirusem, jest stosunkowo niewielkie (w okolicach 1%), następstwem infekcji wirusowej dziecka mogą być poważne problemy zdrowotne, czasem prowadzące nawet do zgonu.

Patogeneza - przyczyny cytomegalii

Cytomegalia to choroba wirusowa wywoływana przez wirusa z grupy ludzkich herpeswirusów. Sposób zakażenia jest dobrze znany - wirus wnika do komórek śródbłonka, przenika do leukocytów i fibroblastów pacjenta. W wyniku tego białka wirusa zaczynają produkcję przeciwciał swoistych IgM i IgG; występują one zarówno w zakażeniu pierwotnym, jak i wtórnym. Białka te nie chronią przed uaktywnieniem wirusa cytomegalii, uśpiony wirus może przez lata znajdować się w stanie uśpienia, aktywując się dopiero w dogodnych warunkach obniżonej odporności chorego.

Cytomegalia a ciąża

Cytomegalia w ciąży to choroba, która stanowi szczególnie duże zagrożenie dla niemowląt, szczególnie jeśli do zarażenia dojdzie w pierwszym trymestrze ciąży. W jaki sposób może dojść do pojawienia się tak zwanej cytomegalii wrodzonej?

Cytomegalia wrodzona jest efektem zakażenia w okresie rozwoju płodowego dziecka. Do infekcji może dojść w każdej fazie ciąży. Ryzyko zakażenia zależne jest od typu infekcji występującego u matki. Jeśli - jak wspomniano powyżej - matka niemowlęcia została zakażona CMV wcześniej, szansa przeniesienia choroby na płód jest niewielka. Jeśli jednak do zakażenia pierwotnego (czyli pierwszego kontaktu z wirusem cytomegalii) doszło już w czasie ciąży, ryzyko zakażenia wertykalnego (przez łożysko) rośnie do nawet 50%. Noworodek wirusem cytomegalii może zarazić się także drogą horyzontalna, czyli w trakcie karmienia - wirus przekazywany jest w takim przypadku wraz z mlekiem matki.

Statystyki wskazują, że objawy cytomegalii u dzieci różnią się między sobą. Około 5-10 procent wszystkich chorujących noworodków charakteryzuje się zespołem wielu wad wrodzonych, których efektem może być zgon. Wśród podobnej grupy dzieci - pierwsze objawy związane z cytomegalią pojawiają się dopiero w okresie szkolnym. Czas pomiędzy zakażeniem a pierwszymi objawami - w przypadku zakażenia horyzontalnego - jest nieznany.

W okresie ciąży kobietom przypomina się o tym, by ze szczególną uwagą podchodziły do kwestii higieny. Częste mycie rąk i ich dezynfekcja, zrezygnowanie z dzielenia się piciem czy jedzeniem (na przykład pijąc z jednej butelki z inną osobą), dbanie o czystość sztućców - to dobre działania profilaktyczne, warto jednak pamiętać o tym, że przed zakażeniem cytomegalią nie chronią one bardziej, niż przed jakimkolwiek innym wirusem.

Rodzaje zakażeń wirusem cytomegalii

Cytomegalia wyróżnia się kilkoma rodzajami zakażeń, które mogą wpływać na rozwój choroby. Zakażenie pierwotne dotyczy najczęściej osób młodych, wytwarzając białka odpornościowe, stanowiąc zagrożenie dla osób z małą odpornością albo dla kobiet w ciąży. Zakażenie wtórne może natomiast pojawić się na przykład w odpowiedzi na spadek odporności pacjenta; zazwyczaj nie powoduje objawów, ale prowadzi do tego, że chory zaraża inne osoby, przenosząc wirusa dalej. Zakażenie chroniczne powstaje jako efekt infekcji pierwotnej, rzadko dając symptomy; wirus pozostaje w uśpiony w organizmie pacjenta, by reaktywować się w dogodnym momencie, do czego nie zawsze dochodzi.

Cytomegalia - objawy

Cytomegalia wyróżnia się różnorodnymi symptomami. O ile w większości przypadków zakażenie wirusem CMV jest bezobjawowe, o tyle u niektórych chorych mogą pojawić się mniej lub bardziej charakterystyczne objawy.

U konkretnych chorych wirus CMV może wywoływać takie choroby jak na przykład mononukleoza cytomegalowirusowa (w objawach podobną do klasycznej mononukleozy; występuje powiększenie wątroby i węzłów chłonnych, gorączka, bóle głowy, mięśni i stawów), choroba poprzetoczeniowa (cytomegalia często występuje jako efekt transfuzji i przeszczepów, w tej formie objawy przyjmują formę mononukleozopodobnych), zapalenie wątroby (do symptomów którego należy na przykład utrata apetytu, bóle brzucha, rozbicie i osłabienie).

Na najpoważniejsze powikłania i stany chorobowe w obliczu zakażenia CMV - narażone są osoby z poważnymi deficytami odporności. Mowa tu na przykład o chorych na AIDS. W ich przypadku wystąpić mogą zapalenia płuc, mózgu, trzustki czy przewodu pokarmowego.

Jeśli chodzi o zakażenie CMV w okresie życia płodowego, możliwe jest nawet poronienie, jak również zakażenie płodu lub samego łożyska. Cytomegalia u noworodków wyróżnia się wieloma objawami, które pojawiają się w zależności od na przykład rodzaju zakażenia. To między innymi problemy z oczami (zaćma, zanik nerwu wzrokowego), niedosłuch, drgawki, niedowłady, upośledzenie układu nerwowego, żółtaczka czy wodogłowie.

Diagnostyka - rozpoznanie cytomegalii

Dużym problemem w przypadku infekcji CMV jest liczba niespecyficznych objawów, które pokrywają się niejednokrotnie z przebiegiem innych chorób. Uniemożliwia to łatwe rozpoznanie choroby na podstawie na przykład wywiadu lekarskiego czy podstawowych badań.

Specjalistyczne testy w kierunku cytomegalii mają na celu wykrycie przeciwciał wirusa lub jego izolację. Pomaga w tym z pewnością fakt, że CMV to duży wirus, doskonale widoczny pod mikroskopem. Najbardziej skuteczne są jednak metody badań serologicznych, wykrywających przeciwciała w klasie IgM i klasie IgG oraz badania PCR.

Jak czytać badania IgM i IgG? Należy pamiętać o kilku kwestiach. Po pierwsze, ujemne przeciwciała w obu klasach przeciwciał wskazują na sytuację, w której chory nie miał do czynienia z wirusem i jest narażony na zakażenie - to często wstęp do dalszej diagnostyki, podobny wynik wskazuje bowiem na to, że objawy wywoływane są przez inną chorobę niż cytomegalia. Po drugie, dodatni wynik IgM przy czterokrotnie podwyższonym stężeniu przeciwciał IgG traktuje się jako wskazanie reaktywacji lub infekcji wirusem. Na obecność uśpionego wirusa wskazuje natomiast ujemny wynik IgM i dodatki IgG.

Badania należy powtórzyć po około dwóch tygodniach.

Kolejnym badaniem, które pozwala wykryć infekcję, jest ilościowe lub jakościowe badanie DNA wirusa, które pozwala potwierdzić zakażenie.

Badania na CMV to standardowe badania wykonywane w ramach opieki nad kobietą w ciąży. W ten sposób lekarz może wykryć obecność wirusa w ciele - i ustalić czy jest on aktywny, a następnie wdrożyć ewentualne leczenie. U noworodków badania w kierunku diagnostyki wirusa cytomegalii wykonuje się na podstawie objawów, do których może należeć żółtaczka, problemy z jelitami czy zmiany skórne.

Szybkie wykrycie wirusa pozwala na prędkie rozpoczęcie leczenia, dlatego należy pamiętać o tym, że z każdym objawem - nawet pozornie niegroźnym - warto zawsze zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu.

Leczenie cytomegalii

Aktualnie nie istnieje sprawdzona szczepionka przeciwko cytomegalii. Warto jednak wiedzieć o tym, że prowadzone są testy i prace związane z powstaniem podobnego preparatu, który w przyszłości może stanowić rozwiązanie problemów kobiet w ciąży. Szczepienie to najlepsza forma profilaktyki; niestety współcześnie nie istnieje jeszcze żadna metoda, która pozwalałaby uchronić się przed zakażeniem wirusem. Na szczęście - istnieje wiele metod jego leczenia!

W wielu przypadkach leczenie cytomegalii nie jest konieczne - u chorego, którego układ odpornościowy pracuje, jak powinien, objawy, jeśli występują, nie należą do szczególnie groźnych czy przykrych dla pacjenta.

Przykładem może być mononukleoza cytomegalowirusowa, którą leczy się, skupiając się na farmakoterapii objawowej. W tym przypadku mowa o lekach przeciwgorączkowych i odpowiednio dobranej diecie.

Inaczej kwestia leczenia cytomegalii wygląda w przypadku tych chorych, którzy muszą mierzyć się z deficytami odporności. Rokowania u pacjentów z deficytami immunologicznymi są zdecydowanie gorsze; narażeni są oni na poważne powikłania i groźne objawy cytomegalii. W ich przypadku leczenie uzależnione jest w dużej mierze od postaci klinicznej zakażenia wirusem CMV. Powszechnie stosowanym lekiem jest w tym przypadku gancyklowir, który stosuje się również w profilaktyce i leczeniu wyprzedzającym choroby. Terapia gancyklowirem trwa zazwyczaj do trzech tygodni, a najczęściej przeprowadzana jest w warunkach szpitalnych, z obawy o zdrowie i życie pacjenta. W konkretnych przypadkach stosuje się również inne leki wirostatyczne, które pozwalają powstrzymać namnażanie wirusa,

Leki tego rodzaju, chociaż często wdrażane u noworodków, nie mogą być jednak podawane osobie ciężarnej, dlatego w przypadku kobiet w ciąży, u których obecne są symptomy choroby, zazwyczaj stosuje się leczenie objawowe. Czasem w leczeniu niemowląt wykorzystuje się również podawanie surowicy odpornościowej, która zawiera przeciwciała dobrane specjalnie po to, by zwalczać wirusa cytomegalii.

Opieka zdrowotna od Jutro Medical w Twoim mieście:

• przychodnie Warszawa
• przychodnie Kraków
• przychodnie Wrocław
• przychodnie Gdańsk
• przychodnie Łódź
• przychodnie Poznań
• przychodnie Białystok