Zapalenie gardła

Jak pewnie wie każdy, kto niedawno przechodził przeziębienie - choroba wcale nie musi należeć do rodzaju schorzeń poważnych, by skutecznie utrudniać codzienne funkcjonowanie. Dobrym przykładem są infekcje gardła, które stanowią częsty problem charakterystyczny dla okresu jesienno-zimowego. Skąd bierze się zapalenie gardła i jak je leczyć? Tego dowiecie się czytając nasz tekst.

Zapalenie gardła - co to takiego?

Gardło, składające się z wielu elementów takich jak między innymi migdałki podniebienne czy języczek podniebienny, pełni w organizmie człowieka niezwykle ważną rolę. Tkanka chłonna w gardle odgrywa ważną rolę w ochronie organizmu przed wirusami, bakteriami czy grzybami, stanowiąc swego rodzaju zaporę przed czynnikami chorobotwórczymi, nie dopuszczając ich do dalszych części układu zarówno oddechowego, jak i pokarmowego.

Stan zapalny, który swoim działaniem obejmuje struktury gardła - to właśnie zapalenie gardła. Jest to infekcja o charakterystycznych objawach, w skład których wchodzi zaczerwienienie, obrzęk, ból oraz uczucie “drapania” w gardle. Choroba atakuje niezależnie od wieku, chociaż często zapadają na nią dzieci, gdyż łatwiej roznosi się w dużych skupiskach ludzi, takich jak przedszkola czy szkoły.

Za zapalenie gardła w większości odpowiadają wirusy, jednak czasem choroby gardła związane są także z infekcjami bakteryjnymi.

Przyczyny zapalenia gardła

Statystyki mówią wprost - nawet do 85% wszystkich ostrych zapaleń gardła charakteryzuje się etiologią wirusową. Za powstawanie zapaleń gardła odpowiadają:

• rinowirusy,
• koronawirusy,
• wirusy RS,
• Epsteina i Barr,
• adenowirusy,
• enterowirusy.

Jak łatwo zauważyć, przyczyn stanów zapalnych gardła jest naprawdę wiele. Często wyróżniają się one specyficznym przebiegiem choroby oraz jej objawami.

Zaledwie do 25% przypadków zapaleń gardła i migdałków mogą wywoływać bakterie. Stan zakażenia bakteryjnego gardła określa się mianem anginy. Przyczyn anginy należy doszukiwać się w infekcjach najczęściej wywoływanych przez paciorkowce i inne bakterie, w tym gronkowce, pneumokoki, pałeczki grypy, Arcanobacterium haemolyticum czy Mycoplasma pneumoniae.

Zapalenie gardła i angina - objawy

Zapalenie gardła współtowarzyszące chorobie przeziębieniowej, którą najczęściej powodują rinowirusy, charakteryzuje się specyficznym “drapaniem” w gardle, bólem, chrypką, kaszlem, ale także objawami typowymi dla kataru, czyli brakiem drożności nosa oraz nadmiernym sączeniem wydzieliny z nosa. W tej formie zapalenie gardła ustępuje samo, wraz z przeziębieniem, w czasie około 7 dni. Jeśli w tym czasie objawy nie ustąpią, jest to bez wątpienia dobry powód, by udać się do lekarza na wizytę kontrolną.

Nieco inaczej prezentują się symptomy zakażenia adenowirusami, które często wywołują zapalenie górnych dróg oddechowych. W większości przypadków zakażenie objawia się nieżytem nosa, gorączką i bólem gardła. W niektórych przypadkach może jednak dojść także do infekcji spojówek, które adenowirusy atakują wyjątkowo chętnie. Okres wylęgania wirusa wynosi do 9 dni. Zazwyczaj stan zapalny mija samoistnie w ciągu tygodnia. Najrzadszą formą zakażenia adenowirusami jest infekcja o ostrym przebiegu; dotyczy ona przede wszystkim dorosłych, może prowadzić do zapalenia oskrzeli, krtani, tchawicy i płuc, objawia się powiększeniem węzłów chłonnych, gorączką, dreszczami, bólem głowy i mięśni, kaszlem.

Inny rodzaj infekcji wywołują rotawirusy, które niezwykle często atakują najmłodszych. W krajach słabo rozwiniętych stanowią realne zagrożenie utraty życia przez niemowlęta, które w wyniku zakażenia mogą bardzo szybko odwodnić się z powodu nieżytu żołądkowo-jelitowego i wysokiej gorączki. Infekcja objawia się w sposób typowy dla chorób górnych dróg oddechowych, towarzyszy jej więc kaszel, nieżyt nosa, sączenie wydzieliny z nosa, ból i swędzenie gardła, jednak szczególnie groźne są symptomy nieżytu żołądkowo-jelitowego, czyli biegunka i wymioty. Najczęściej infekcja spowodowana rotawirusami mija w ciągu maksymalnie 10 dni, jednak od tej zasady istnieją wyjątki; w niektórych przypadkach choroba potrafi utrzymywać się w organizmie chorego przez kilka tygodni.

Wirusy opryszczki mogą wywoływać zapalenie jamy ustnej i dziąseł, którym towarzyszy zapalenie migdałków. Zapalenie tego rodzaju najczęściej dotyka najmłodszych, powodując przykre objawy; ból gardła, owrzodzenia powstające w jamie ustnej, gorączka, problemy z przełykaniem, nalot w okolicach migdałków. Podobnie jak w przypadku innych infekcji wirusowych - zakażenie wywołane wirusem opryszczki ustępuje samo, pod wpływem czasu.

Szczególnym typem infekcji gardła jest herpangina, którą wywołują enterowirusy; zaraz po rynowirusach to one należą do najczęściej pojawiających się u ludzi infekcji wirusowych. Ostre zapalenie gardła powodowane przez enterowirusy to także HFMD, czyli tak zwana choroba dłoni, stóp i ust. Herpangina charakteryzuje się bólem gardła, problemem z przełykaniem śliny i pokarmu, gorączką, rumieniem. HFMD wyróżnia się na tym tle wykwitami na tylnej ścianie gardła, na języku i po wewnętrznej stronie policzków.

Wirusy Epsteina i Barr (EBV) odpowiadają za powstawanie stanu zapalnego gardła znanego jako mononukleoza zakaźna - nazywana często “chorobą pocałunków”. Charakteryzuje się dużo cięższym przebiegiem niż wcześniej wymienione rodzaje zapaleń. Do symptomów mononukleozy należy zapalenie migdałków, które utrzymuje się do dwóch tygodni, powiększenie węzłów chłonnych, gorączka, osłabienie, ból gardła, bóle głowy. Na domiar złego - mononukleoza trwa kilka tygodni, może pozostawić po sobie również przykre powikłania.

Mononukleoza czasem bywa mylona z anginą, jednak za powstanie tej drugiej - najczęściej odpowiadają paciorkowce. Angina to ostry stan zapalny, który cechuje wysoka gorączka, silny ból gardła i mięśni, uczucie rozbicia, nalot na migdałach. Powikłania anginy to często zdecydowanie poważniejsze choroby, takie jak na przykład zapalenie płuc.

Jak ustrzec się przed zapaleniem gardła?

Zapalenie gardła w dużej mierze wywołują wirusy, a szczyt zachorowań przypada na okres jesienno-zimowy; a więc czas obniżonej odporności. Warto pamiętać o tym, by jesienią wspierać swój organizm poprzez dopasowanie diety to potrzeb związanych np. z coraz mniejszym dostępem do światła, spowodowanym przez krótsze dni. Produkty bogate w witaminę D3 mogą skutecznie uzupełnić braki spowodowane brakiem słońca, a przez to uchronić przed chorobą.

Przestrzeganie ogólnie przyjętych zasad higieny również pomoże ustrzec się przed zachorowaniem na zapalenie gardła. Częste mycie rąk, unikanie dzielenia się jedzeniem czy piciem, izolowanie od osób chorych, noszenie maseczki - to metody, które mogą pozwolić na uniknięcie choroby.

Zapalenie gardła - co robić, kiedy boli gardło

W większości przypadków za zapalenie gardła łączy się z chorobą przeziębieniową i infekcjami wirusowymi, które ustępują same w ciągu kilku dni. W takiej sytuacji stosuje się głównie leczenie objawowe, które ma za zadanie przynieść choremu ulgę i łatwiej zwalczyć chorobę.

W leczeniu objawowym zapalenia gardła mogą pomóc domowe sposoby na uśmierzenie bólu czy nawilżenie gardła. Spożywanie dużej ilości ciepłych płynów pozwoli złagodzić objawy bólu. Nawilżyć błonę śluzową gardła pomogą domowe inhalacje z ziół czy nawilżanie powietrza w pomieszczeniach, w których przebywa chory. Zioła pomogą także jako roztwór do płukania gardła - szałwia i rumianek mogą pomóc na dolegliwości bólowe.

Farmakoterapia w chorobie przeziębieniowej powodującej zapalenie gardła ogranicza się do suplementacji witamin, leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych, sztyftów do nosa i aerozoli do gardła, tabletek do ssania i syropów - czyli leczenia objawowego, pozwalającego wyeliminować symptomy choroby.

Inaczej sprawa przedstawia się w przypadku mononukleozy, którą leczy się poprzez lekami przeciwgorączkowymi i przeciwzapalnymi, wykluczając także nadmierny wysiłek z życia chorego na okres kilku tygodni od ustąpienia objawów. W niektórych przypadkach wskazana jest również hospitalizacja.

Jeśli u chorego stwierdza się anginę - konieczne jest rozpoczęcie antybiotykoterapii. Właśnie dlatego odpowiednie rozpoznanie choroby jest ważne; leczenie antybiotykami źle rozpoznanego zapalenia wirusowego niepotrzebnie obciąża organizm. Zazwyczaj lekarz nie będzie miał jednak problemu z należytym zdiagnozowaniem anginy, gdyż charakteryzują ją typowe i łatwo rozpoznawalne objawy. Lekiem sugerowanym w farmakoterapii anginy jest penicylina, jednak nie każdy chory może przyjmować ją z powodu uczulenia. Alternatywą dla pacjentów uczulonych na działanie penicyliny są inne antybiotyki - takie jak na przykład klindamycyna.

Zapalenie gardła w swoich różnorodnych formach to choroba zakaźna, na którą chory narazić może wszystkie osoby w swoim otoczeniu. Co gorsza - zakaźność występuje także w przypadku mononukleozy czy anginy, które nieleczone mogą powodować długotrwałe konsekwencje dla zdrowia. Innym powodem dla którego nie należy ignorować nawet najbardziej błahej chrypki i bólu gardła - jest kwestia COVID-19. Dolegliwości związane z gardłem również stanowią jeden z symptomów choroby wywoływanej przez wirusa SARS-CoV-2, dlatego nie powinny być bagatelizowane.