ADHD u dorosłych

W wielu sytuacjach związanych z naszym życiem wymaga się od nas pełnego skupienia uwagi na tym czy innym problemie. Za świetny przykład może posłużyć tu najpierw szkoła, a następnie - praca. Co jednak w przypadku, kiedy umiejętność poświęcania uwagi jednemu zagadnieniu niekoniecznie przychodzi nam łatwo? Powodem takiego stanu rzeczy może być ADHD. Czym jest ADHD, jakie są jego objawy i jak je leczyć? Dowiecie się tego z lektury naszego artykułu!

Czym jest ADHD?

W dzisiejszym świecie, z wyjątkowo wymagającym trybem życia, coraz więcej osób zaczyna zauważać u siebie lub swoich dzieci objawy ADHD (od angielskiego: attention deficit hyperactivity disorder), czyli zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Warto wiedzieć, że choć często myślimy o ADHD jako o problemie występującym głównie u dzieci, to jednak wiele dorosłych również może cierpieć na to zaburzenie - którego objawy mają niemały wpływ na codzienne życie chorych.

ADHD to neurobiologiczny system zaburzeń psychicznych, który wpływa na zdolność koncentracji, samokontroli i hamowania impulsów. U dzieci najczęściej objawia się nadpobudliwością, trudnościami w utrzymaniu uwagi i impulsywnością - w przypadku dorosłych objawy te mogą nieco różnić się od tych najbardziej typowych.

Diagnoza schorzenia jest skomplikowana i wymaga oceny sytuacji chorego przez specjalistę. Terapia może obejmować leki psychostymulujące i terapię psychologiczną, pomagając w zarządzaniu objawami i poprawiającą jakość życia pacjenta.

Mózg - jak działa u osoby chorej na ADHD?

Mózg osoby dorosłej z ADHD działa inaczej niż u osób bez tego zaburzenia. W mózgu osób z ADHD obserwuje się zmiany w obszarach związanych z uwagą, impulsywnością i kontrolą emocji.

Jednym z kluczowych elementów jest obszar przedczołowy, który odpowiada za kontrolę impulsów, motywację, planowanie i organizację działań. U osób z ADHD często obserwuje się mniejszą aktywność w tym obszarze, co może prowadzić do impulsywnego zachowania.

Innym obszarem jest płat ciemieniowy, odpowiedzialny za funkcje poznawcze. Osoby z ADHD mogą mieć trudności w utrzymaniu uwagi na jednym zadaniu, co jest związane z dysfunkcją tego obszaru.

W mózgu osób z ADHD obserwuje się także zmiany w obszarze nagrody i przyjemności, co może wpłynąć na skłonność do poszukiwania natychmiastowej gratyfikacji. To może prowadzić do impulsywnego zachowania i trudności w planowaniu przyszłości.
Od strony chemii mózgu - ADHD to również problem z neuroprzekaźnikami, w tym przypadku na przykład dopaminą. Chorujący na ADHD charakteryzują się rozregulowanym układem dopaminoenergiczny.

Mimo że neurobiologiczne zmiany w mózgu osób z ADHD są widoczne, to ważne jest zrozumienie, że zespół nadpobudliwości psychoruchowej to zaburzenie wieloaspektowe i nie sprowadza się tylko do opisanych wyżej zmian.

ADHD: statystyki, fakty, mity

Szacuje się, że nawet do 8% dzieci na całym świecie cierpi na ADHD. Pomimo tego, że zespół ten kojarzy się głównie ze zdrowiem dzieci, warto wiedzieć, że część lub wszystkie objawy ADHD pojawiają się także u około 50% tych dorosłych, u których chorobę wykryto w dzieciństwie. Wskazuje to na to, że nawet około 4% dorosłej populacji musi radzić sobie z niektórymi objawami ADHD w dorosłym życiu. To niewiele mniej niż w przypadku na przykład zaburzeń lękowych; mimo to, ADHD wciąż stanowi problem mocno bagatelizowany w życiu osób w wieku dorosłym.

Mit związany z kojarzeniem ADHD jako choroby wieku dziecięcego to nie jedyny problem wpływający na współczesne postrzeganie tego schorzenia. Kolejnym ważnym i powtarzanym przez media błędem jest stwierdzenie, jakoby doktor Leon Eisenberg, uznawany za jednego ze współczesnych “ojców” choroby, a więc osobę popularyzującą znaczenie ADHD, na łożu śmierci stwierdził, iż jest to zmyślony system objawów i zaburzeń.

Błąd wynika w tym przypadku po części z tłumaczenia z języka niemieckiego, a po części - z braku znajomości szerszego kontekstu. Mówiąc o zmyślonym problemie, Eisenberg wskazywała na konieczność szczegółowego diagnozowania ADHD, które bardzo łatwo można pomylić z innymi schorzeniami lub problemami behawioralnymi. Naukowiec uznawał więc, że ilość przypadków ADHD może być przeszacowana - nie podważał jednak prawdziwości istnienia samej choroby.

Objawy ADHD u osoby dorosłej

Na obraz klinicznego ADHD składają się objawy z grup nadruchliwości, impulsywności i zaburzeń uwagi; trzeba jednak wiedzieć, że u dorosłych są one bardzo różnorodne. Wyróżnia się między innymi następujące symptomy ADHD:

• Trudności w skupieniu. Trudności w utrzymaniu uwagi na jednym zadaniu to jeden z kluczowych objawów ADHD. Osoby dorosłe mogą łatwo odrywać się od wykonywanej pracy i skakać między różnymi zadaniami, co może prowadzić do nieskończonych projektów i trudności w osiągnięciu celów.
• Impulsywność. Impulsywność to stan, w którym osoba działa bez odpowiedniego zastanowienia. Osoby z ADHD mogą podejmować szybkie decyzje, które później okazują się błędne. To może mieć wpływ na ich życie zawodowe i osobiste.
• Nadpobudliwość. Nadpobudliwość u dorosłych osób z ADHD objawia się jako trudność w uspokojeniu się i wewnętrznym niepokoju. Osoby te często odczuwają potrzebę ruchu lub działania, co może sprawić, że są bardziej impulsywne.
• Zaburzenia uwagi. Zaburzenia uwagi to nie tylko trudności w skupieniu uwagi, ale także częste zapominanie, rozproszenie myśli i trudność w śledzeniu wątku rozmowy.
• Trudności organizacyjne. Planowanie, organizacja czasu i utrzymanie porządku mogą być wyjątkowo trudne dla dorosłych z ADHD. Często zapominają o terminach, gubią przedmioty lub mają nieuporządkowane miejsce pracy. Osoby z ADHD mają tendencję przekładać zadania na później, ponieważ trudno im się zorganizować i skoncentrować na jednym zagadnieniu w ustalonym czasie.
• Zaburzenia emocjonalne. Wzmożone emocje, takie jak frustracja, złość czy niezadowolenie, mogą występować u osób z ADHD. Mogą one być bardziej podatne na zmienne nastroje.
• Problemy z samooceną. Trudności w wykonywaniu codziennych zadań, organizacji czy utrzymaniu porządku mogą wpływać na poczucie własnej wartości. Osoby z ADHD często czują się mniej wartościowe.
• Problemy w relacjach. Impulsywność i trudności w skupieniu uwagi mogą wpływać na relacje z innymi. Osoby z ADHD mogą wydawać się rozkojarzone lub zbyt wymagające w związkach, co może prowadzić do narastających konfliktów.

Warto zaznaczyć, że nie wszyscy dorośli z ADHD przejawiają wszystkie te objawy. Diagnoza i terapia są kluczowe dla zarządzania tym zaburzeniem i poprawy jakości życia.

Rodzaje ADHD

Biorąc pod uwagę powyższe symptomy ADHD, wyróżnia się czasem trzy różne typy choroby u dorosłych:

ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności:

• Jest to jedna z najbardziej rozpoznawalnych form dorosłego ADHD.
• Charakteryzuje się wyraźnymi objawami hiperaktywności i impulsywności.
• Osoby z tym rodzajem ADHD często są niespokojne, impulsywne, trudno im usiedzieć w jednym miejscu i często podejmują decyzje bez wcześniejszego zastanowienia.
• Mają trudności w kontrolowaniu swoich emocji, co może prowadzić do konfliktów w życiu osobistym i zawodowym.

ADHD z przewagą deficytów uwagi (ADD):

• To drugi główny rodzaj dorosłego ADHD.
• Osoby z ADD często mają trudności z utrzymaniem uwagi na jednym zadaniu.
• Są rozproszone, zapominalskie, często gubią przedmioty i mają problemy z organizacją.
• Ten rodzaj ADHD może być mniej widoczny na pierwszy rzut oka, ale ma wpływ na efektywność i wydajność w pracy i życiu codziennym.

Typ mieszany:

• To forma ADHD, w której występują zarówno objawy nadpobudliwości, jak i nieuwagi.
• Osoby z mieszanką ADHD mogą być impulsywne, trudno skupiają się na zadaniach i często odczuwają wewnętrzną niepokój.
• Mają problemy z organizacją, zapominają o terminach i często przekładają zadania na później.
• To rodzaj ADHD, który może wpływać na wiele aspektów życia dorosłych, zarówno w pracy, jak i w relacjach.

Warto zauważyć, że każdy przypadek ADHD jest unikalny, a objawy mogą różnić się między osobami. Diagnoza i dostosowana terapia są kluczowe dla zarządzania tym zaburzeniem i pomocy osobom dorosłym z ADHD w poprawie jakości życia.

Przyczyny ADHD

Przyczyny ADHD u dorosłych są skomplikowane i wieloaspektowe. Chociaż nie ma jednej konkretnej przyczyny, to istnieje wiele czynników, które mogą przyczynić się do rozwoju tego zaburzenia. Dla wielu osób jest to wynik kombinacji różnych czynników, takich jak genetyka, czynniki środowiskowe i neurobiologiczne.

Genetyka odgrywa istotną rolę, ponieważ ADHD często występuje w rodzinach. Jeśli rodzic ma ADHD, istnieje większe prawdopodobieństwo, że dziecko również będzie miało to zaburzenie. Istnieją konkretne geny związane z funkcjonowaniem mózgu, które mogą wpływać na ryzyko rozwoju ADHD.

Czynniki neurobiologiczne są kolejnym istotnym elementem. W mózgu osób z ADHD obserwuje się zmiany w obszarach związanych z uwagą, impulsywnością i kontrolą emocji. Niedobory neuroprzekaźników, takich jak dopamina i noradrenalina, również mogą wpływać na rozwinięcie się ADHD.

Czynniki środowiskowe, takie jak narażenie na toksyny w okresie prenatalnym, alkohol w czasie ciąży czy wystawienie na ołów, również mogą zwiększać ryzyko zespołu nadpobudliwości psychoruchowej u dorosłych. Istnieje również wskazówka, że wzrost liczby przypadków ADHD powodowany jest czynnikami cywilizacyjnymi - badania pokazują na przykład korelację między nadużywaniem gadżetów elektronicznych (smartfony, tablety, itp.) przez dzieci a problemami ze skupieniem uwagi. Stosowne badania sugerują także powiązanie deficytów uwagi z dostosowaniem odbiorcy do treści prezentowanych przez współczesne social media.

Ważne jest zrozumienie, że ADHD to złożone zaburzenie wynikające z wielu czynników. Nie jest to wynikiem złego wychowania czy braku dyscypliny. Właściwa diagnoza i terapia mogą pomóc osobom dorosłym radzić sobie z objawami ADHD i poprawić jakość życia.

Diagnozowanie ADHD - jak rozpoznać nadpobudliwość psychoruchową?

ADHD, głównie kojarzone z dziećmi, stanowi spory problem diagnostyczny - w wielu przypadkach specjaliści nie są przygotowani na rozpoznanie ADHD u dorosłego. Na szczęście sytuacja ta ulega zmianie z każdym kolejnym rokiem, kiedy rozpoznaje się coraz więcej przypadków objawów ADHD również u osób starszych od dzieci.

Dlatego diagnoza zespołu nadpobudliwości psychoruchowej u dorosłych jest procesem złożonym i wymaga dokładnej oceny przez specjalistę. Istnieje kilka metod diagnozowania tego zaburzenia, które mogą być stosowane w połączeniu.

Podstawę stanowi oczywiście wywiad kliniczny, często przeprowadzany z lekarzem pierwszego kontaktu, który w razie potrzeby wystawi skierowanie do specjalisty - psychologa lub psychiatry. Wywiad rozpoczyna się od rozmowy z pacjentem. Lekarz pyta o objawy, historię zdrowia (chorego i rodziny) oraz ewentualne trudności w funkcjonowaniu codziennym. Ważne jest, aby na tym etapie opisać swoje dolegliwości i objawy w sposób szczegółowy i dokładny.

Specjalista najpewniej powtórzy wywiad, już ukierunkowany w stronę rozpoznania ADHD, jednak poszerzy go również o spotkanie diagnostyczne skupione na testach psychometrycznych. Testy psychometryczne wykorzystywane w rozpoznaniu nadpobudliwości psychoruchowej to między innymi test przesiewowy DIVA-5, test neuropsychologiczny MOXO i inne.

Następnie testy zostają omówione wraz z wystawioną przez lekarza diagnozą. Cykl diagnostyczny kończy się opinią, która potwierdza lub wyklucza diagnozę ADHD, co pozwala na podjęcie leczenia - lub skupienie się na działaniach dążących do rozpoznania innej przyczyny problemów.

Leczenie ADHD u dorosłych

Leczenie ADHD u dorosłych obejmuje różne metody, które pomagają zarządzać objawami i poprawiają jakość życia. Należą do nich na przykład:

• Terapia farmakologiczna. Leki psychostymulujące, takie jak metylofenidat czy amfetaminy, mogą pomóc w zwiększeniu zdolności do koncentracji i kontrolowania impulsów. Są one często stosowane u osób z ADHD, ale tylko na receptę i pod ścisłą kontrolą lekarza.

• Terapia psychologiczna. Terapie behawioralne, takie jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT), pomagają osobom z ADHD w radzeniu sobie z objawami. Uczą strategii zarządzania czasem, skupieniem uwagi i emocjami.

• Edukacja. Indywidualne wsparcie edukacyjne, może pomóc w rozwoju umiejętności zarządzania czasem i organizacją pracy u chorego. Dostosowany do potrzeb organizmu zdrowy styl życia, obejmujący zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną i regularny sen, może pomóc w redukcji niektórych objawów ADHD.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, niezależnie od tego, w jakim wieku nie zostanie wykryty, ma jeden olbrzymi plus - stanowi przypadłość w pełni uleczalną. Pod kontrolą specjalistów chory może pracować nad redukcją objawów i wypracowywać nowe schematy działania, które pozwolą mu cieszyć się życiem, osiągając wyraźną poprawę w zakresie typowych dla ADHD nieprawidłowych zachowań.

Podsumowanie

ADHD u dorosłych to rzeczywistość, której nie można bagatelizować. Jeśli masz podejrzenia co do tego zaburzenia, warto skonsultować się z lekarzem lub specjalistą. Diagnostyka, a następnie terapia i wsparcie - mogą pomóc w poprawie ogólnej jakości życia, przynosząc często oczekiwaną przez chorych ulgę.