Miażdżyca

Choroby przewlekłe to najczęściej niezakaźne dolegliwości charakteryzujące się długim okresem trwania. Cechują się różnym nasileniem objawów, jednak zazwyczaj wymagają od chorych dużego zaangażowania; nie tylko w zakresie starannego przyjmowania leków, ale również w kwestii zmiany nawyków żywieniowych, stylu życia i innych. Jedną z chorób przewlekłych, która zasługuje na szczególną uwagę, jest miażdżyca uogólniona. Czym jest miażdżyca, skąd bierze się miażdżyca, jakie są jej objawy?

Choroby przewlekłe - co to takiego?

Choroby przewlekłe to długotrwałe zaburzenia, często występujące jako problemy postępujące. Istnieją liczne definicje chorób przewlekłych, które najczęściej skupiają się na okresie trwania przypadłości - niektóre z nich zakładają, że choroba przewlekła oznacza minimum trzymiesięczny stan, który wymaga przedłużonej hospitalizacji lub innej formy terapii (np. farmakoterapii).

Za choroby przewlekłe uznaje się wiele chorób o charakterze nawracającym, nawet te, które cechuje okres remisji, czyli czas, w którym choroba nie wykazuje objawów.

Warto zwrócić uwagę na to, że choroby przewlekłe to współcześnie poważny problem cywilizacyjny. O ile jeszcze kilkadziesiąt lat wcześniej to choroby o nagłym, ostrym przebiegu oraz urazy stanowiły główną przyczynę zgonów - o tyle współcześnie ta tendencja uległa zdecydowanej zmianie. Wzrost występowania chorób cywilizacyjnych (nazywany czasem epidemią), związanych ze złą dietą, nawykami żywieniowymi, kiepskim stylem życia, zanieczyszczeniami środowiska i brakiem aktywności fizycznej oraz dłuższym życiem, przełożył się na ogromną coroczną liczbę zgonów wśród osób w każdym wieku - właśnie w wyniku problemów zdrowotnych o przewlekłym charakterze.

Również miażdżyca uznawana jest za przewlekłą chorobę cywilizacyjną.

Miażdżyca - co to takiego?

Miażdżyca to przewlekła choroba cywilizacyjna, która powoduje powstawanie charakterystycznych zmian w tętnicach. Co to oznacza w praktyce?

Między innymi to, że wiele czynników chorobotwórczych jest w tym przypadku powiązanych z klasycznymi dla chorób cywilizacyjnych zachowaniami wywołującymi choroby.

Choroby cywilizacyjne, nazywane czasem chorobami społecznymi, związane są z szybkim rozwojem cywilizacyjnym świata, który przyczynia się do zwiększonego stresu, złego trybu życia, kiepskiej diety, nadużywania używek, braku odpoczynku, zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby. Stanowią współcześnie - według danych WHO - główną przyczynę zgonów ludzi na całym świecie w skali roku.

Miażdżyca, będąca postępującą i przewlekłą chorobą tętnic, określana jest czasem jedną z najważniejszych chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Szacuje się, że w Polsce około kilkudziesięciu procent wszystkich corocznych zgonów wywoływanych jest przez choroby krążenia - w tym miażdżycę.

Miażdżyca - przyczyny

Warto pamiętać, że miażdżyca powstaje w wyniku uszkodzenia wewnętrznie ułożonych warstw ścian naczyń tętniczych. W wyniku tego zaburzona zostaje praca tętnic, wykształcają się stany zapalne, aktywują komórki układu odpornościowego. Następstwem takiego stanu rzeczy jest odkładanie się lipidów w tętnicach (nacieczenia lipidowe), które z czasem tworzą blaszki miażdżycowe.

Istnieje wiele przyczyn miażdżycy - wiele z nich zaliczyć można jednak do przyczyn związanych z tempem rozwoju cywilizacji. Czynniki ryzyka miażdżycy to na przykład:

• wiek - miażdżyca częściej występuje o osób starszych
• płeć - w większości przypadków miażdżyca dotyka mężczyzn
• nieodpowiednia dieta - spożywanie produktów tłustych i posiłków typu “fast food”, które wpływają na wysoki cholesterol
• otyłość
• używki - alkohol, papierosy i inne
• niska aktywność fizyczna
• genetyka - występowanie miażdżycy u innych członków rodziny
• inne choroby przewlekłe - cukrzyca, dyslipidemia i inne
• nadmiar kwasów tłuszczowych - kwasy tłuszczowe omega 6 wykazują działanie, które może prowadzić do rozwoju stanów zapalnych i zmian miażdżycowch. Wskazuje się także, że również spożywanie innych nasyconych kwasów tłuszczowych może powodować powstawanie i rozwój miażdżycy.

Cholesterol i jego estry to jednak główna przyczyna miażdżycy. Należy jednak brać pod uwagę to, że wysokie stężenie tłuszczów we krwi może występować u osoby chorej z wielu różnych powodów - nie zawsze przyczyną jest na przykład nieodpowiednia dieta.

Objawy miażdżycy

Miażdżyca to choroba przewlekła, która może rozwijać się latami, zanim doprowadzi do jakichkolwiek nieprawidłowości w działaniu organizmu, które mogą dawać wyraźne objawy w postaci charakterystycznych symptomów. Między innymi dlatego miażdżyca jest chorobą kiepsko wykrywalną oraz często bagatelizowaną przez chorych. Trzeba jednak wiedzieć, że nieleczona miażdżyca prowadzi do rozwinięcia powikłań, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu chorego. Bardzo często to powikłania miażdżycy skutkują objawami, dzięki którym zostaje ona rozpoznana.

Zmniejszenie światła tętnic, czego przyczyną jest blaszka miażdżycowa, wykształcająca się w tętnicy, skutkuje mniejszym przepływem krwi (wywołując niedokrwienie), które to powoduje niedotlenienie narządów. W najgorszym przypadku może doprowadzić do całkowitego zamknięcia światła naczyń tętniczych.

Sprawdź również nasze inne teksty:

• Nadciśnienie tętnicze
• Tętniak
• Stres
• Niedobór witaminy B12

Jednym z objawów miażdżycy w naczyniach wieńcowych jest ból wieńcowy. Jeśli miażdżyca obejmuje zakresem swojego działania jedną z tętnic wieńcowych (które zaopatrują w krew serce), mówi się o występowaniu u chorego choroby wieńcowej. Ból wieńcowy nasila się przy wysiłku i ustępuje szybko po jego zaprzestaniu - jest odczuwalny w okolicach klatki piersiowej, zlokalizowany za mostkiem i może promieniować do innych rejonów ciała; aż po szyję, bark, ramię czy żuchwę (jeśli nie ustępuje w spoczynku - mamy do czynienia z dławicą niestabilną lub zawałem, w przypadku których konieczne jest niezwłoczne wezwanie pogotowia). Choroba wieńcowa (znana także jako choroba niedokrwienna serca) może prowadzić do jednego z najpoważniejszych powikłań miażdżycy, czyli martwicy mięśnia sercowego (zawału serca). Do zawału serca dochodzi w efekcie wytworzenia w tętnicy zakrzepu, który pojawia się po pęknięciu blaszki miażdżycowej. Zawał serca to jeden z głównych powodów, dla których miażdżyca nie powinna być pod żadnym pozorem bagatelizowana.

Ból w okolicach łydek, który pojawia się podczas wysiłku - to kolejny objaw miażdżycy, określany jako chromanie przestankowe. Ból powodowany jest przez tętnice, które odpowiadają za przepływ krwi do kończyny dolnej, w szczególności do podudzia. Podobnie jak w przypadku bólu wieńcowego - mija w ciągu kilku chwil po ustaniu wysiłku fizycznego.

Inne symptomy może dawać zwężenie się tętnic szyjnych i kręgowych. Tętnice te transportują krew do mózgu, są zatem szczególnie ważne dla prawidłowego działania organizmu każdego człowieka. Zwężenie tętnic szyjnych i kręgowych nie zawsze występuje w sposób objawowy, jednak z całą pewnością szczególną uwagę należy zwrócić na wszelkiego rodzaju niedowłady, zaburzenia czucia, zaburzenia mowy czy problemy z widzeniem - są to objawy niedokrwienia mózgu, które często wskazują na problemy z tętnicami. Kłopoty z tętnicami szyjnymi i kręgowymi mogą mieć zdecydowanie poważniejsze efekty, niż problemy z dopływem krwi do kończyn dolnych czy górnych; w tym przypadku należy liczyć się z udarem niedokrwiennym, który powstaje wtedy, gdy tętnica dostarczająca krew do mózgu przestaje być drożna. Udar mózgu może prowadzić do poważnych powikłań - w tym, podobnie jak zawał serca, do śmierci pacjenta.

Diagnozowanie miażdżycy

Miażdżyca bardzo często pozostaje nierozpoznana aż do późnego etapu choroby, kiedy zaczynają występować najpoważniejsze powikłania, prowadzące do na przykład zawału serca i udaru mózgu.

Wcześnie rozpoznana miażdżyca pozwala na szybkie podjęcie leczenia, które w przyszłości może uratować życie chorego. W jaki sposób bada się miażdżycę? Istnieją badania, które pozwalają na ocenę stanu chorego w kontekście miażdżycy. Są to między innymi:

• morfologia krwi - podstawowe badanie, które pozwala na zdiagnozowanie wielu chorób. W przypadku miażdżycy - umożliwia wykrycie parametrów stanu zapalnego, co może wskazywać na miażdżycę
• lipidogram - pozwala oznaczyć stężenie triglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu frakcji lipoproteinowych (LDL i HDL).
• stężenie glukozy we krwi - to jedno z podstawowych badań określających poziom cukru we krwi; cukrzyca, która często towarzyszy miażdżycy, może być rozpoznana właśnie w ten sposób

Oprócz tego wykonać można także oznaczenie apolipoproteiny A, B oraz lipoproteiny A, które stanowią genetyczne czynniki ryzyka miażdżycy.

Uzupełnienie wyżej wymienionych badań stanowią badania obrazowe, które pozwala ocenić stan wnętrza tętnic. USG Doppler pozwala ocenić stan tętnic i żył na podstawie zmian częstotliwości fal ultradźwiękowych, które odbijają się od krwinek płynących w naczyniach krwionośnych - co nazywane jest właśnie efektem Dopplera. Rozpoznanie miażdżycy umożliwia rozpoczęcie leczenia choroby.

Leczenie miażdżycy

Istnieje kilka metod leczenia miażdżycy, które zależne są od poziomu zaawansowania choroby.

Zarówno profilaktyka miażdżycy, jak i jej leczenie, obejmuje odpowiednią dietę. Zdrowa dieta i odpowiednie odżywianie to podstawa profilaktyki wielu chorób, dlatego dobrane do potrzeb chorego posiłki mogą przy okazji pomóc również na inne dolegliwości.

Główną zasadą diety w przypadku miażdżycy - którą warto ustalić z lekarzem lub dietetykiem - jest ograniczenie tłuszczów, a w szczególności tłuszczów zwierzęcych. Zmiany w jadłospisie powinny obejmować również odstawienie cukrów prostych i soli.

Co w takim razie należy włączyć do diety miażdżycowej? Dieta miażdżycowa opiera się o produkty, które dostarczą organizmowi wszystkich składników odżywczych, minerałów i witamin, których potrzebuje, przy jednoczesnym wyeliminowaniu tłuszczy nasyconych, cukrów i innych wspomnianych wcześniej elementów diety. W diecie miażdżycowej stawia się na tłuszcze nienasycone i błonnik, za który będą odpowiadać codziennie spożywane owoce i warzywa, ale również zboża, ryby i wszystkie te produkty, które pozwolą obniżyć poziom cholesterolu we krwi. W diecie miażdżycowej sugeruje się pacjentowi spożywanie takich produktów jak oleje roślinne, produkty zbożowe, czosnek, imbir, siemię lniane, orzechy, pestki, nasiona, ryby, owoce, warzywa, jogurty i mleko (odtłuszczone).

Dieta miażdżycowa dostarcza organizmowi witamin z grupy B, które pozwalają zminimalizować szansę powstania miażdżycy - dlatego uważa się ją za świetne działanie profilaktyczne.

Dietę miażdżycową warto połączyć z aktywnością fizyczną. Ćwiczenia poprawiają ogólną pracę układu krążenia, pomagają spalać tłuszcz, co prowadzi do zmniejszenia masy ciała i redukowania cholesterolu, skutecznie zapobiegając miażdżycy, ale także pomagając walczyć z już rozwiniętą chorobą. Utrzymanie prawidłowej masy ciała, którą gwarantują ćwiczenia, to ważny krok w kierunku ogólnej poprawy samopoczucia - nie tylko w kontekście miażdżycy. Nawet proste ćwiczenia - takie jak aerobik, jazda na rowerze, gimnastyka, pływanie czy sporty drużynowe - pozwolą polepszyć kondycję chorego.

Nie zawsze dieta miażdżycowa i sporty to dość, by poradzić sobie z miażdżycą. W takich przypadkach chorobę można próbować kontrolować poprzez dodatkowe zastosowanie farmakoterapii; mowa tu o lekach obniżających stężenie cholesterolu we krwi.

Poważne zmiany w naczyniach tętniczych, rozległe zwężenia światła tętnic i inne zmiany miażdżycowe - leczyć można, korzystając z metod chirurgicznych. Jednym z inwazyjnych sposobów leczenia tarczycy jest endarterektomia, która polega na operacyjnym usunięciu blaszki miażdżycowej. Innym sposobem jest ominięcie zwężonej tętnicy poprzez tak zwany by-pass, czyli pomost naczyniowy, który umożliwi swobodny dopływ krwi do narządów. Także plastyka endowaskularna (wraz ze wszczepieniem specjalnego stenu) pozwala leczyć zwężone tętnice.

Sprawdź placówki Jutro Medical:

• Warszawa
• Kraków
• Wrocław
• Gdańsk

Tętnica pełni w organizmie człowieka niezwykle ważną rolę, dostarczając do organów i narządów krew, a wraz z nią - tlen i substancje odżywcze niezbędne do zdrowego funkcjonowania. Nieprawidłowe funkcjonowanie tętnic - które wywołuje miażdżyca - prowadzi do wielu powikłań, takich jak zawał serca czy udar mózgu, które w rezultacie skutkować mogą śmiercią chorego. Pamiętać warto o tym, że profilaktyka miażdżycy jest naprawdę łatwa - wystarczą odpowiednie ćwiczenia i dieta, by móc ustrzec się przed tą potencjalnie śmiertelną chorobą. Ostatecznie, jeśli występują już pierwsze objawy choroby, niezwłoczne zgłoszenie się do lekarza pozwoli ograniczyć ryzyko wystąpienia najpoważniejszych skutków choroby!