Tarczyca to niezwykle ważny narząd, który pełni w organizmie wiele różnorodnych funkcji. Właśnie dlatego utrzymanie jej w dobrym zdrowiu to kwestia niezwykle ważna. Niestety, gruczoł tarczycy jest podatny na różnego rodzaju choroby. Ich oznaką często bywa wole tarczycy. Wole - co to takiego, skąd się bierze i co zrobić, jeśli się pojawi?
Tarczyca - jeden z najważniejszych gruczołów
Tarczyca to narząd, którego wagi nie sposób przecenić.
Zlokalizowana w przedniej części szyi tarczyca, to jeden z najważniejszych gruczołów dokrewnych. Składa się ona z dwóch płatów, które połączone są cieśnią. Najczęściej płaty tarczycy charakteryzuje asymetryczna budowa. Kiedy tarczyca funkcjonuje w sposób prawidłowy, jest niezauważalna, jednak w przypadku jej powiększenia - zmiana może być widoczna gołym okiem.
Tarczyca magazynuje w sobie kilka hormonów - na przykład trijodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4). Receptory wyżej wymienionych hormonów znajdują się w niemalże całym organizmie, co samo w sobie może wyraźnie wskazywać na to, jak ważnym gruczołem jest tarczyca. Biorą one udział w rozwoju dziecka w okresie płodowym, wpływając na rozwój różnorodnych tkanek i wielu układów.
O zdrowie tarczycy warto dbać - można robić to na wiele sposobów, na przykład stosując działania profilaktyczne, w skład których wchodzi na przykład odpowiednia dieta. Jednym z sygnałów świadczących o tym, że z tarczycą może dziać się coś złego - jest wole.
Wybierając Jutro Medical możesz wygodnie korzystać z podstawowej opieki zdrowotnej w Twoim telefonie. Wypróbuj:
Wole tarczycowe - co to takiego?
Wole tarczycy to powiększenie gruczołu tarczycy. Wole (w ogólnym ujęciu) nie stanowi oddzielnej jednostki chorobowej; należy traktować je jako objaw, a nie przyczynę problemu.
Zdrowy gruczoł tarczycy osiąga wielkość około kilku centymetrów. Normy określające naturalny stan tarczycy to 20 centymetrów kwadratowych u kobiet i 25 centymetrów u mężczyzn. Jeśli wielkość tarczycy przekracza podane normy - można mówić o powstaniu wola. Trzeba jednak wiedzieć, że nie wszystkie rodzaje wola łączą się bezpośrednio z przekroczoną wielkością tarczycy - niektóre rozpoznaje się na przykład po wykryciu zmian guzkowatych czy przeroście tarczycy w miejscu niefizjologicznym.
Wyróżnia się na przykład:
- wole zamostkowe (kiedy rozrośnięta tarczyca sięga za mostek chorego)
- wole miąższowe (powiększona tarczyca bez obecności zmian ogniskowych)
- wole guzkowe/guzowate (wykrywa się w nim obecność zmian guzkowych)
- wole proste (powiększona tarczyca zbudowana z prawidłowej tkanki tarczycowej)
Wole guzowate - specyficzny rodzaj wola tarczycy
WHO sugeruje, że na wole guzkowe (nazywane czasem wolem guzowatym) cierpi nawet ponad 10% ludzkości; w większości są to kobiety, u których problem występuje kilkukrotnie częściej niż u mężczyzn.
Wole guzowate to - obok niedoczynności tarczycy (w tym choroby Hashimoto), nadczynności tarczycy - jedna z najczęstszych dolegliwości tarczycy.
Wole guzkowe dzieli się na kilka rodzajów. Warto zaznaczyć, że choroby autoimmunizacyjne, nowotwory złośliwe i niezłośliwe, zapalenia tarczycy i inne choroby tarczycy mogące prowadzić do wyczuwalnych zmian w obrębie tarczycy - nie są uznawane za wole guzkowe.
Wole guzkowe tarczycy dzielimy ze względu na jego umiejscowienie (szyja, łuk aorty, zamostkowe), budowę (guzkowe, miąższowe i miąższowo-guzkowe) i czynności (nadczynne, niedoczynne i obojętne).
Specyficznym rodzajem wola guzowatego powiązanym z nadczynnością tarczycy jest wole guzkowe toksyczne. Wole guzkowe toksyczne powoduje wzrost wytwarzania ilości hormonów na guzkach tarczycy, co wpływa na działanie wielu narządów i układów organizmu.
Wole guzkowe charakteryzuje się nie do końca zbadaną genezą; zakłada się, że wole tego rodzaju charakteryzuje się podłożem autoimmunizacyjnym. Powstawanie choroby łączy się także z niedoborami jodu w diecie. Guzki, które pojawiają się w tym przypadku na gruczole tarczycy, wydzielają jej hormony, doprowadzając do nadczynności narządu. Wydzielanie hormonów jest w przypadku choroby niezależne od poziomu TSH.
Objawy wola guzkowego toksycznego częściowo pokrywają się z objawami nadczynności tarczycy. Rozwój choroby jest stopniowy i zaczyna się na etapie wola prostego. Zazwyczaj dochodzi do zmniejszenia wydzielania TSH przez przysadkę mózgową. Nadczynność tarczycy rozwija się długo, a zmiany guzkowe na tarczycy nie zawsze są widoczne czy nawet wyczuwalne przy dotyku.
Rozpoznanie wola toksycznego zazwyczaj następuje na podstawie takich badań jak na przykład ultrasonografia czy scyntygrafia tarczycy. W niektórych przypadkach stosuje się także biopsję aspiracyjną cienkoigłową.
Leczenie wola guzkowego toksycznego tarczycy podzielić należy na leczenie farmakologiczne, które zazwyczaj ma na celu kontrolę nad objawami nadczynności tarczycy, oraz radykalne, czyli stosowną terapię jodem radioaktywnym lub leczenie chirurgiczne.
W odróżnieniu od wola toksycznego - wole guzkowate obojętne to choroba guzkowa tarczycy, która nie wpływa na czynność tarczycy; stąd też nazwa jednostki chorobowej.
Przyczyny powstawania wola tarczycy
“Wole tarczycy” to określenie pozwalające opisać szereg różnych dolegliwości, które charakteryzują się specyficznymi przyczynami powstawania, przebiegiem i rodzajem leczenia. Mimo to można wymienić kilka ogólnych mechanizmów, które często odpowiadają za powstanie wola tarczycy.
Czynniki, które mogą wywoływać wole, to na przykład:
- niedobór jodu - niedobór jodu to jedna z najczęstszych przyczyn problemów z tarczycą. Jod jest potrzebny organizmowi do tego, by tarczyca mogła wytwarzać swoje hormony. Właśnie dlatego dieta jest tak ważna w przypadku leczenie chorób tarczycy i w ramach profilaktyki tarczycy
- choroba Gravesa i Basedowa - objawem choroby (podobnie jak Hashimoto i kilku innych chorób tarczycy) jest pojawienie się wola powstałego w wyniku nadmiernego wydzielania tyroksyny w przebiegu dolegliwości
- zapalenie tarczycy - w wyniku powstawania stanu zapalnego tarczycy może dojść do jej i obrzęku i powiększenia
- nowotwór tarczycy - zmiany nowotworowe często mogą prowadzić do pojawienia się guzków na tarczycy lub powiększenia gruczołu
- wole wieloguzowe - wole wieloguzowe to rodzaj wola, które wyróżnia się występowaniem wielu guzków tarczycy. Z uwagi na to następuje powiększenie całego narządu
- ciąża - także ciąża, a więc okres w życiu kobiety, który wyróżnia się szczególną aktywnością tarczycy, może prowadzić do powstania wola za sprawą HCG, ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej
Na podstawie tych informacji łatwo jest określić czynniki ryzyka związane z powstawaniem wola. Narażone na rozwój choroby są kobiety, osoby po 40 roku życia, osoby, które źle się odżywiają, kobiety w ciąży, pacjenci przyjmujący konkretne leki.
Rozpoznawanie wola tarczycy - objawy i leczenie
Istnieje wiele objawów wola tarczycy. Do najpowszechniejszych i najbardziej typowych należą symptomy takie jak:
- ból lub ucisk w okolicy szyi
- obrzęk (widoczny lub wyczuwalny podczas dotyku) w okolicy szyi
- kaszel i chrypa
- problemy z przełykaniem
- kłopoty z oddychaniem, duszność, ucisk w okolicach tchawicy
Wyżej wymienione objawy w zupełności wystarczą do tego, by pacjent zgłosił się z nimi do lekarza pierwszego kontaktu, który z całą pewnością zleci badania konieczne do wykonania, by wykluczyć lub potwierdzić stawianą diagnozę.
Diagnostykę rozpocząć można od badania krwi, które wykonuje się w celu ustalenia ilości hormonów, które wytwarzane są przez tarczycę i przysadkę mózgową. Przydatny jest także test na przeciwciała, który pozwala zdiagnozować na przykład Hashimoto. Inne sposoby diagnozowania wola to badanie izotopowe, badanie ultrasonograficzne tarczycy czy biopsja.
Leczenie wola tarczycy zależne jest od przyczyny powstania zmiany, indywidualnej sytuacji pacjenta i wielu innych czynników. Można jednak wyszczególnić kilka ogólnych metod postępowania w tym zakresie.
Leczenie farmakologiczne, stosowane w leczeniu większości chorób wywołujących wole, często ma na celu zwalczenie objawów trapiących pacjenta. Mowa tu głównie o symptomach niedoczynności lub nadczynności tarczycy, które często związane są z powstawaniem wola.
Leczenie operacyjne, które można rozważać dopiero po konsultacji pacjenta z endokrynologiem, zazwyczaj stosuje się w przypadku:
- bardzo mocno powiększonego wola
- raka tarczycy
- rozwiniętego wola zamostkowego i wola śródpiersiowego
W wielu chorobach tarczycy stosuje się też leczenie jodem radioaktywnym, który to sposób należy do wypróbowanych, sprawdzonych i bezpiecznych metod farmakologicznych. Promieniowanie wytwarzane przez jod radioaktywny hamuje wydzielanie hormonów tarczycy, co zmniejsza wole.
Leczenie jodem 131 stosuje się w chorobach wywołujących nadproduktywność tarczycy, czyli na przykład we wspomnianej powyżej chorobie Gravesa Basedowa, wolu guzowatym tarczycy i innych.
Rozpoczęcie leczenia powinny poprzedzić badania - stężenia hormonów tarczycy, przeciwciał we krwi, pomiary wychwytu jodu radioaktywnego przez tarczycę, scyntygrafia tarczycy, USG tarczycy czy biopsja cienkoigłowa tarczycy.
Przeciwwskazanie w leczeniu jodem to na przykład ciąża oraz okres karmienia niemowlęcia piersią.
Leczenie nie wiąże się z koniecznością hospitalizacji, jod podawany jest w formie tabletki w dawce dostosowanej do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Wole tarczycy to przypadłość, której ryzyko powstania można ograniczyć. Działania profilaktyczne - w myśl przysłowia “łatwiej zapobiegać, niż leczyć” - pozwalają skutecznie minimalizować szansę na nabawienie się przez pacjenta problemów z tarczycą. Odpowiedni tryb życia, odpowiednia dieta, rezygnacja z używek (palenia papierosów, picia alkoholu) - to kroki, których podjęcie pozwala cieszyć się zdrowiem nie tylko w kontekście tarczycy!
