Zaburzenia odżywiania

Jesteś tym, co jesz – głosi popularne powiedzenie, z którym trudno jest się nie zgodzić. Odpowiednie odżywianie stanowi podstawę zdrowia całego organizmu. Dopasowana do naszych potrzeb dieta sama w sobie zapewnia ochronę przed wieloma chorobami i dolegliwościami. Nie zawsze jednak spożywanie odpowiednich pokarmów jest łatwe; czynnikiem utrudniającym żywienie mogą być na przykład zaburzenia odżywiania. Czym są zaburzenia odżywiania, jaka jest ich charakterystyka, objawy i sposoby leczenia? To pytania, na które odpowiedzi znajdziecie, sięgając po ten artykuł.

Proces żywienia - co to takiego?

Proces żywienia człowieka to złożony mechanizm, który obejmuje spożywanie, trawienie i przyswajanie składników odżywczych. Istnieją trzy główne grupy składników odżywczych: budulcowe, energetyczne i regulujące.

• Składniki budulcowe stanowią materiał niezbędny do budowy i naprawy tkanek w organizmie. Są to głównie białka i sole mineralne. Białka są nieodzowne dla wzrostu i utrzymania struktury komórek, tkanek i narządów. Występują w produktach takich jak mięso, ryby, jaja, rośliny strączkowe i nabiał.
• Składniki energetyczne dostarczają organizmowi energii niezbędnej do wykonywania codziennych czynności i utrzymania funkcji życiowych. Do tej grupy należą przede wszystkim węglowodany i tłuszcze. Węglowodany, takie jak skrobia i cukry, stanowią główne źródło energii i są obecne w produktach zbożowych, owocach i warzywach. Tłuszcze, zawarte w olejach, orzechach, mięsie i mleku, są ważne zarówno jako źródło energii, jak i transportu niektórych witamin.
• Składniki regulujące to między innymi witaminy i błonnik, które kontrolują procesy zachodzące w organizmie. Witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania różnych procesów metabolicznych. Błonnik pomaga w trawieniu, reguluje pracę układu pokarmowego i wpływa na poziom cukru we krwi. Warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i produkty mleczne to dobre źródła tych składników.

Proces żywienia człowieka rozpoczyna się od spożywania różnorodnych produktów, które dostarczają niezbędnych składników odżywczych. Następnie układ pokarmowy trawi te składniki, a organizm przyswaja je, aby utrzymać zdrowie i sprawność fizyczną. Ważne jest, aby dbać o zrównoważoną dietę, która dostarcza wszystkich wymaganych składników odżywczych, zapewniając odpowiednią ilość energii i wsparcia dla funkcji organizmu. Trzeba jednak pamiętać o tym, ze nie zawsze jest to łatwe ze względu na różnorodne dolegliwości - takie jak na przykład alergie pokarmowe czy zaburzenia odżywiania.

Zaburzenia odżywiania - czym są?

Zaburzenia odżywiania stanowią poważny problem zdrowotny, dotykający osoby w różnym wieku - jednakże szczególnie często nastolatków. Osoby z zaburzeniami odżywiania wykazują niezdrowy stosunek do jedzenia, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Otyłość oraz zaburzenia takie jak anoreksja czy bulimia, są częstymi przykładami tych problemów zdrowotnych.

Objawy zaburzeń odżywiania obejmują niezdrowe zachowania żywieniowe, takie jak selektywny wybór posiłków, napadowe objadanie, prowokowanie wymiotów, a także obniżone poczucie własnej wartości i poważne schudnięcie. Przyczyny tych zaburzeń mogą być zróżnicowane i często związane z presją społeczną (z uwagi na co zaburzenia odżywiania uznaje się często za problem cywilizacyjny) czy problemami emocjonalnymi.

Osoby z zaburzeniami odżywiania często potrzebują wsparcia psychologa, psychiatry, a w niektórych przypadkach nawet hospitalizacji, by poradzić sobie z problemami żywieniowymi. Terapie behawioralne, zmiana nawyków żywieniowych i wsparcie od specjalistów są nieodzowne w leczeniu tych problemów. Klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych, taka jak ICD, jest istotna w diagnostyce i prowadzeniu terapii. Zrozumienie i świadomość zaburzeń odżywiania są kluczowe, ponieważ wczesna diagnoza i interwencja mogą pomóc uniknąć długotrwałych skutków zdrowotnych.

Przyczyny zaburzeń odżywiania

Przyczyny zaburzeń odżywiania są złożone i często wynikają z wielu czynników.

Jednym z powszechnych czynników jest niska samoocena, która może skłaniać do dążeń do idealizacji ciała i utraty wagi w celu poprawy samooceny. Również presja społeczeństwa, media, czy wzorce urody promowane przez kulturę, również wpływają na rozwijanie zaburzeń odżywiania. Problemy emocjonalne, takie jak depresja, lęki czy stres, mogą skłaniać do używania jedzenia jako mechanizmu radzenia sobie z emocjami.

Wydarzenia traumatyczne i niskie poczucie własnej wartości tekże mogą wpływać na rozwijanie tych zaburzeń. W przypadku niektórych osób, zaburzenia odżywiania mogą być spowodowane czynnikami biologicznymi, takimi jak zmiany hormonalne czy genetyka.

Warto zaznaczyć, że często zaburzenia odżywiania mają podłoże wieloczynnikowe, gdzie wiele czynników wpływa na ich rozwój, co sprawia, że diagnoza i leczenie stają się wyzwaniem. Dlatego tak istotne jest holistyczne podejście do tych zaburzeń, uwzględniające zarówno aspekty psychologiczne, jak i fizyczne.

Stanowisko WHO - rodzaje zaburzeń odżywiania

Wspomniana wcześniej ICD-11 to MIędzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, która obowiązuje również w Polsce. Za stworzenie klasyfikacji odpowiada WHO - Światowa Organizacja Zdrowia. Posiłkując się IDC, można wyróżnić najpowszechniejsze zaburzenia odżywiania, do których należą:

• jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa, powszechnie: anoreksja)
• jadłowstręt psychiczny atypowy
• żarłoczności psychiczna (bulimia)
• żarłoczność psychiczna atypowa
• przejadanie się związane z innymi czynnikami psychologicznymi
• wymioty związane z innymi czynnikami psychologicznymi
• i inne (na przykład zaburzenia odżywiania nieklasyfikowane inaczej, zespół Pica, ortoreksja itp.)

Szacuje się, że nawet do 70 milionów osób na całym świecie żyje z zaburzeniami odżywiania. Dane sugerują również, że ilość chorych wzrasta, co stanowi kolejny argument w uznaniu zaburzeń odżywiania za chorobę powiązaną z rozwojem cywilizacyjnym. Chociaż zaburzenia odżywiania trapią chorych każdej płci i w każdym wieku - są zdecydowanie bardziej rozpowszechnione u osób młodych, w szczególności kobiet. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że zaburzenia odżywiania stanowią problem niezwykle poważny, co potwierdzają dane statystyczne, wskazujące na to, iż problem ten odznacza się jedną z najwyższych śmiertelności wśród wszystkich chorób psychicznych.

Anoreksja - jadłowstręt psychiczny

Jadłowstręt psychiczny, powszechnie znany jako anoreksja, to poważne zaburzenie odżywiania, które wpływa na zdrowie chorego, mogąc prowadzić do jego śmierci.
Anoreksja to zaburzenie charakteryzujące się ekstremalnym ograniczaniem spożycia kalorii i obawą przed przybraniem na wadze. Osoby z anoreksją starają się utrzymywać bardzo niską masę ciała, niezależnie od tego, czy są już zbyt szczupłe - dzieje się tak z uwagi na ich zafałszowane postrzeganie własnego ciała.

Objawy anoreksji:

• Ograniczenie spożycia kalorii. Osoba chora świadomie ogranicza ilość spożywanego jedzenia, chcąc zmniejszyć masę swojego ciała. Mogą unikać posiłków, chorobliwie liczyć kalorie i stosować restrykcyjne, niezdrowe diety.
• Zniekształcone postrzeganie własnego ciała. Osoby z anoreksją często widzą siebie jako zbyt otyłe, mimo oczywistego wychudzenia i niskiej masy ciała. To zniekształcone postrzeganie prowadzi do nadmiernego ograniczania jedzenia.
• Intensywna kontrola nad jedzeniem. Chorzy na anoreksję nadmiernie kontrolują ilość spożywanego jedzenia, a także rodzaj i składników odżywczych.
• Niewłaściwe zachowania związane z aktywnością fizyczną. Osoby z anoreksją mogą prowadzić nadmiernie aktywny tryb życia, ćwicząc w nadmiarze, aby spalić kalorie.

Wczesna diagnoza i interwencja są kluczowe w leczeniu anoreksji, ponieważ pomagają uniknąć poważnych powikłań zdrowotnych. Dla osób cierpiących na anoreksję, wsparcie od specjalistów i rodziny jest niezastąpione. Walka z tym zaburzeniem wymaga czasu, cierpliwości i profesjonalnej pomocy, jednak pełne wyzdrowienie jest możliwe.

Bulimia - żarłoczność psychiczna

Żarłoczność psychiczna, czyli bulimia, to poważne zaburzenie odżywiania, które wpływa na zdrowie psychiczne i fizyczne osoby chorej. Stanowi jedną z najlepiej rozpoznawalnych (obok anoreksji) jednostek chorobowych związanych z zaburzeniami odżywiania.
Bulimia to zaburzenie charakteryzujące się cyklicznymi epizodami napadowego objadania się, podczas których osoba spożywa duże ilości jedzenia, często wysokokalorycznego, a następnie stosuje środki mające na celu pozbycie się spożytego jedzenia, takie jak wymioty czy nadmierne ćwiczenia.

Objawy bulimii:

• Epizody napadowego objadania się. Osoby z bulimią mają okresowe ataki napadowego jedzenia, podczas których spożywają znacznie więcej jedzenia, niż zwykle byliby w stanie.
• Środki oczyszczające. Po napadach objadania się osoby z bulimią często próbują pozbyć się spożytego jedzenia, wywołując wymioty, zażywając środki przeczyszczające.
• Niskie poczucie własnej wartości. Osoby z bulimią często cierpią z powodu niskiego poczucia własnej wartości i często oceniają siebie negatywnie.
• Zaburzenia emocjonalne. Depresja, lęki i stres mogą być współwystępującymi problemami u osób z bulimią.

W przypadku bulimii, podobnie jak w przypadku anoreksji, kluczowe jest wczesne rozpoznanie choroby i szybkie rozpoczęcie jej leczenia. Dla osób cierpiących na bulimię droga do zdrowia może być trudna, ale z odpowiednim wsparciem jest to osiągalne.

Zespół Pica - łaknienie spaczone

Zespół Pica to rzadkie i niezwykłe zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się obsesyjną potrzebą spożywania niejadalnych przedmiotów.

Objawy zespołu Pica mogą obejmować jedzenie praktycznie dowolnych przedmiotów, które często stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia chorego.

Chociaż zespół Pica to nieczęsto spotykany problem, stanowi on poważny kłopot dla pacjentów, którzy na niego chorują. Leczenie wymaga cierpliwości, zrozumienia, akceptacji i profesjonalnego wsparcia, zarówno od terapeutów, jak i bliskich.

Ortoreksja

Ortoreksja to zaburzenie odżywiania, które polega na obsesyjnym dążeniu do jedzenia tylko zdrowych i starannie wyselekcjonowanych produktów spożywczych. Choć na pierwszy rzut oka może wydawać się, że zdrowe odżywianie to pozytywna cecha, ortoreksja to obsesja, która może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych i społecznych.
Objawy ortoreksji:

• Obsesyjne planowanie posiłków. Osoby z ortoreksją starają się perfekcyjnie planować każdy posiłek, unikając wszelkich produktów uważanych za niezdrowe.
• Nieustanne badanie składników odżywczych. Osoby z ortoreksją dokładnie analizują etykiety produktów, starając się unikać wszelkich "złych" składników (co często prowadzi do skrajnie niezbalansowanej i szkodliwej dla zdrowia diety).
• Ustalanie surowych reguł żywieniowych. Osoby z ortoreksją często stosują surowe i rygorystyczne reguły odnośnie do jedzenia, co może prowadzić do uczucia winy lub lęku w przypadku złamania tych reguł.

Ortoreksja, w swoich skrajnych formach, może być dla organizmu osoby z zaburzeniami odżywiania równie destruktywna, co anoreksja. Dlatego tak ważne jest, by nie zwlekać z diagnostyką choroby oraz jej leczeniem. Leczenie ortoreksji wymaga profesjonalnej pomocy, która ma na celu przywrócić choremu zdrowy stosunek do żywienia.

Diagnozowanie i leczenie zaburzeń odżywiania

Diagnozowanie i leczenie zaburzeń odżywiania to proces złożony, często wymagający udziału wielu specjalistów. Diagnoza opiera się na obserwacji objawów, rozmowach z pacjentem oraz badaniach laboratoryjnych. Jednym z kluczowych narzędzi jest kliniczny wywiad, w którym specjalista próbuje zrozumieć nawyki żywieniowe, zachowania emocjonalne i myśli pacjenta związane z jedzeniem. Dla pewności diagnozy często stosuje się specjalistyczne kwestionariusze i wypracowane skale oceny.

W procesie diagnozowania zaburzeń odżywiania ważne są również badania fizykalne. Lekarz ocenia stan fizyczny pacjenta, w tym wskaźniki masy ciała, poziom nawodnienia, stan skóry, włosów, paznokci i obecność obrzęków. Badania laboratoryjne pozwalają na ocenę poziomu elektrolitów, witamin, minerałów oraz innych parametrów zdrowotnych. Ważną częścią diagnostyki może być także ocena zdrowia psychicznego, w tym ocena depresji, lęków, samookaleczania i innych problemów emocjonalnych.

Również leczenie chorego może wymagać obecności wielu specjalistów z zakresu różnorodnych dziedzin. Leczenie zaburzeń odżywiania jest wieloaspektowe i zależy od rodzaju i stopnia zaawansowania zaburzenia. Terapia behawioralna, jest często pierwszą linią obrony. Pomaga ona pacjentowi zrozumieć i zmienić szkodliwe wzorce myślenia i zachowań związanych z jedzeniem.

Wsparcie żywieniowe od dietetyka lub terapeuty żywieniowego jest niezwykle istotne. Pomaga ono pacjentowi nauczyć się zdrowego podejścia do jedzenia, planować zrównoważone posiłki i kontrolować apetyt.

Także wsparcie od psychiatry może być konieczne, by pomóc choremu poradzić sobie z przyczynami zaburzeń.
W przypadku ciężkich zaburzeń odżywiania, konieczna może być hospitalizacja, w trakcie której pacjent może być na bieżąco monitorowany przez lekarzy, leczony pod ich ścisłą kontrolą.

Pamiętać trzeba, że w przypadku zaburzeń odżywiania proces zdrowienia wymaga czasu i wsparcia ze strony specjalistów oraz bliskich.

Podsumowanie

Zaburzenia odżywiania to poważny problem, który może znacząco wpłynąć na zdrowie fizyczne i psychiczne chorego. Warto jednak wiedzieć, że istnieją skuteczne metody leczenia, które pomagają pacjentom odzyskać zdrowie i jakość życia.

Zrozumienie różnych rodzajów zaburzeń odżywiania oraz dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta jest kluczem do sukcesu.
Jeśli cierpisz na zaburzenia odżywiania, nie wahaj się szukać pomocy od specjalistów. Twoje zdrowie i dobre samopoczucie są tego warte.